Antyliberalizm i kolektywizm. Polityka i gospodarka od II wojny światowej do lat siedemdziesiątych na przykładzie polskich programów powojennej odbudowy

Adam Leszczyński

Vol. 25 No. 1 (2015)

ISSN:

1427-7476

Section: Studia

Anti-liberalism and Collectivism. The Politics and Economy from World War II to 1970s, based on Example of Polish Reconstruction Plans Written during the War

Adam Leszczyński

Remembrance and Justice, Vol. 25 No. 1 (2015), pages: 131-143

Publication date: 2015-06-30

PDF (Język Polski)

Abstract

Anti-liberalism and Collectivism. The Politics and Economy from World War II to 1970s, based on Example of Polish Reconstruction Plans written during the War The article is an attempt at reconstructing the views and motivations of statism, nationalization and the planned economy – dominant in the world economy (including in the so-called capitalist world) from the 1930s, and particularly after World War II. The author invokes one little-known example of particular interest to the Polish reader, that of the manifestoes of underground political parties written during World War II, both under occupation and in emigration. They all envisions fundamental changes in Poland’ s economic structure after the war: both the left and the right (while differing significantly) assumed a greater role for economic planning and nationalization of key industries (including banking, transport, energy and large industrial enterprises). Authors from the left to the right side of the spectrum associated the free market with irrationality, ineffeciency and chaos. Without an understanding of this state of mind, it is impossible to understand economic policy from the end of World War II until at least the 1970s.

Keywords

polityka gospodarcza • etatyzm • nacjonalizacja • komunizm • planowanie gospodarcze economic policy • statism • nationalism • communism • planned economy

References

- Derek H. Aldcroft, Europe’s Third World. The Europan Periphery in the Interwar Years, London 2002

- Ludwik Landau, Płace w Polsce w związku z rozwojem gospodarczym [w:] L. Landau, Wybór pism, Warszawa, PWN, 1957

- Jerzy Gołębiowski, Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej, Warszawa, PWN, 1985

- Tadeusz Bernadzikiewicz, Przerosty etatyzmu. Uwagi o gospodarce państwowej w Polsce, Warszawa 1935

- Jerzy Kochanowski, Tylnymi drzwiami. „Czarny rynek” w Polsce 1944–1989, Warszawa, Neriton, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, 2015

- Andrew C. Janos, East Central Europe in the Modern World, Stanford, Stanford University Press, 2000

- Piotr Janus, W nurcie polskiego etatyzmu. Stefan Starzyński i Pierwsza Brygada Gospodarcza 1926–1932, Kraków, Avalon, 2009

- Kazimierz Przybysz, Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji, Warszawa, Elipsa, 1992

- Kazimierz Przybysz ,Programy polskich partii politycznych i ugrupowań partyjnych lat wojny i okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1987

- Kazimierz Przybysz, Polska myśl polityczna 1939–1945. Zarys problematyki, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Aspra, 2000

- Kazimierz Przybysz, U źródeł Trzeciej Rzeczypospolitej. O przyszłości społeczeństwa i państwa w latach 1939–1945 [w:] Dylematy historii i polityki. Księga dedykowana profesor Annie Magierskiej, red. R. Chwedoruk, D. Przastek, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Aspra –Jr, 2008, s. 169-180

- Kazimierz Przybysz, Program przeobrażeń politycznych w myśli politycznej Rady Jedności Narodowej oraz opozycji demokratycznej w latach 1945–1947 [w:] Elity władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1944–1956, red. P. Wójcik, Warszawa, Instytut Stosowanych Nauk Spolecznych, Uniwersytet Warszawski, 1992, s. s. 122–128

- Eugeniusz Ponczek, Aksjologiczny wymiar lewicowości w polskiej myśli politycznej w latach II wojny śwwiatowej [w:] Polska lewica w XX wieku. Historia – ludzie – idee, red. T. Ślęzak, M. Śliwa, Kraków, Wydaw nictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 13–30

- Kazimierz Dunin-Wąsowicz, Polski ruch socjalistyczny 1939–1945, Warszawa, IH PAN, 1993

- Stefan Stępień, Polska – Europa – świat w myśli politycznej PPS-WRN [w:] Świat wokół Rzeczypospolitej. Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku, red. W. Paruch, K. Trembicka, s. 451

- Janusz Wojciech Gołębiowski, Sprawa nacjonalizacji przemysłu i odbudowy gospodarki narodowej w programach ważniejszych stronnictw politycznych podczas II wojny światowej [w:] Wojna i okupacja na ziemiach polskich, red. W. Góra, Warszawa 1984, s. 530

- Szymon Rudnicki, Koncepcje niepodległego państwa w myśli politycznej obozu narodowego [w:] Wizje Polski w myśli politycznej lat I i II wojny światowej, red. M. Tanty, Warszawa, COM, 1990

- Witold Wojdyło, Wizja ustroju politycznego państwa w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego w drugiej wojnie światowej [w:] Między otwartą a domkniętą myślą polityczną. Szkice o najnowszej refleksji politycznej, red. R. Bäcker, J. Marszałek-Kawa, Toruń, Wyd. UMK, 2006, s. 47-61

- Adam Doboszyński, Gospodarka narodowa, Wrocław, Nortom, 2004

- Marci Shore, Kosmopolityzm, awangarda i utracona niewinność Europy Środkowej [w:] eadem, Nowoczesność jako źródło cierpień, tłum. M. Sutowski, Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012

- Błażej Poboży, W walce o Polskę Ludową. Wizje przyszłej Polski w myśli politycznej ruchu ludowego w latach 1939–1945 [w:] Dylematy historii i polityki. Księga dedykowana profesor Annie Magierskiej, red. R. Chwedoruk, D. Przastek, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2008, s. s.181-218

- Krystyna Rogaczewska, Myśl ekonomiczna Narodowej Demokracji w kontekście konfliktu liberalizmu i socjalizmu, [w:] Narodowa Demokracja XIX–XXI w. Koncepcje – ludzie – działalność, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin, Zapol, 2008, s. 95-101

- Marek Nadolski, Programy przeobrażeń ustrojowych w Polsce komunistów i ugrupowań prokomunistycznych w latach 1941–1948 [w:] Elity władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1944–1956, red. P. Wójcik, , Warszawa, ISNS UW 1992, s. 151-174

- Witold Wojdyło, Wizja ustroju polityczno-gospodarczego powojennej Polski w projekcjach Komisji Spraw Ustrojowych Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie 1939–1945, „Athenaeum” 2005, nr 13, s. 153-163

- Andrzej Friszke, O kształt niepodległej, Warszawa, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1989

- Barry Eichengreen, The European Economy since 1945. Coordinated Capitalism and Beyond, Princeton 2007 – Oxford 2007

- Jorzy Holzer, Europa zimnej wojny, Kraków, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ISP PAN, 2012

- Tony Judt, Powojnie. Historia Europy po 1945 r., tłum. R. Bałtord, Poznań 2011,

- Jacek Kochanowicz, Początki planowania w Polsce po II wojnie światowej w perspektywie porównawczej [w:] Ekonomia i ekonomiści w czasach przełomu, red. E. Mączyńska, J. Wilkin, Warszawa 2010, s. 202-222

- Tomas Vonyó, Post-war reconstruction and the Golden Age of economic growth, „European Review of Economic History” 2008, nr 2, 221-241

- Tadeusz Kowalik, Spory o ustrój społeczno-gospodarczy w Polsce, lata 1944–1948, Warszawa 2006

- Rick Perlstein, Enemies of state, „Democracy. A Journal of Ideas” 2011, nr 19

- J. Micklethwait, A. Wooldridge, The Right Nation. Conservative Power in America, New York 2004

- Walt W. Rostow, Theorists of Economic Growth from David Hume to the Present, New York 1992

- William H. Whyte, Organization Man, New York, Simon & Schuster, 1956

Citation rules

Leszczyński, A. (2015). Anti-liberalism and Collectivism. The Politics and Economy from World War II to 1970s, based on Example of Polish Reconstruction Plans Written during the War. Remembrance and Justice, 25(1), 131–143. Retrieved from https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/231

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it