okładka

Bd. 32 Nr. 2 (2018)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Proces zjednoczeniowy PPR i PPS w latach 1945–1948 z perspektywy jugosłowiańskiej

Mateusz Skokulski

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Pamięć i Sprawiedliwość, Bd. 32 Nr. 2 (2018), pages: 211-235

Publication date: 2018-12-30

Abstract

Jugosławia była państwem, w którym proces sowietyzacyjny zakończył się najszybciej spośród wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Politycy jugosłowiańscy Polskę traktowali jako najbliższego po Czechosłowacji i ZSRR sojusznika w Europie Środkowo-Wschodniej. Przychylnie odnosili się do polityki PPR, dążącej do wchłonięcia PPS. Nie zważając na nikłe poparcie komunistów w społeczeństwie polskim, przekonywali, że PPR cieszy się coraz większym autorytetem wśród Polaków, a jej polityka gospodarcza i międzynarodowa – w przeciwieństwie do okresu 1918–1939 – prowadzona jest w sposób racjonalny. Gdy Jugosławia została wyrzucona z Kominformu 28 czerwca 1948 r., politycy w Belgradzie chcieli zachować swą niezależność ale też wyrażali nadzieję, że uda im się doprowadzić do rekoncyliacji z krajami podporządkowanymi Moskwie. Mimo antyjugosłowiańskiej kampanii, która zapoczątkowała proces wprowadzania stalinizmu w Polsce, w dalszym ciągu z aprobatą traktowano aktywność PPR na rzecz pełnego zdominowania sceny politycznej przez to ugrupowanie. Dopiero zerwanie stosunków z państwami bloku wschodniego w drugiej połowie 1949 r. doprowadziło do ostrego konfliktu i działań na rzecz legitymizacji własnego reżimu w opozycji do tego narzuconego przez ZSRR. W dokumentach partyjnych i dyplomatycznych akcentowano wszelkie problemy, jakie wywoływała nieudolna polityka komunistów w bloku wschodnim, w tym w Polsce. Takie zabiegi służyć miały zdezawuowaniu polityki komunistów za żelazną kurtyną. W przypadku Polski szczególnie mocno nagłaśniano je w okresach kryzysów politycznych.

Banac I., Sa Staljinom protiv Tita, Zagreb 1990.

Barnaszewski B., Polityka PPR wobec zalegalizowanych partii i stronnictw, Warszawa 1996.

Bartoszewicz H., Polityka Związku Sowieckiego wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1948, Warszawa 1999.

Bezborodowa A.B., Eliseewa N.W., Istorija kommunisticzeskoj Partii Sovietskogo Sojuza, Moskwa 2013.

Dimić L., Ideologija i kultura u Jugoslaviji 1945–1955 [w:] Velike sile i male države u hladnom ratu 1945–1955. Slučaj Jugoslavije, red. idem, Beograd 2003.

Dimić L., Srbi Jugolavija, Beograd 1998.

Gibianskii L., Federative Projects of the Balkan Communists and the USSR Policy during Second World War and the Beginning of the Cold War [w:] V. Pavlović, The Balkans in the Cold War. Balkan Federations, Cominform, Yugoslav-Soviet Conflict, Belgrade 2011.

Gilejko L., Członkowie PZPR – próba typologii [w:] PZPR jako machina władzy, red. K. Persak, D. Stola, Warszawa 2012.

Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2013.

Historia dyplomacji polskiej, t. 6: 1944/1945–1989, red. W. Materski, W. Michowicz, Warszawa 2010.

Jakovina T., To nije bio moj komunizam iako je bila moja prošlost – razgovor s poljskim povjesničarem Andrzejom Paczkowskim, „Historijski Zbornik” 2003, nr 35.

Jelavich B., Historia Bałkanów, t. 1: Wiek XVIII i XIX, przeł. J. Polak, K. Salawa, Kraków 2005.

Jelavich B., Historia Bałkanów, t. 2: Wiek XX, przeł. M. Chojnacki, J. Hunia, Kraków 2005.

Kullaa R.E., Origins of the Tito-Stalin Split Within the Wider Set of Yugoslav-Soviet Relations (1941–1948) [w:] V. Pavlović, The Balkans in the Cold War. Balkan Federations, Cominform, Yugoslav-Soviet Conflict, Belgrade 2011.

Mazur M., Strategie i techniki komunikacyjne w Polsce Ludowej 1948–1956. Refleksje badawcze [w:] Komunikowanie się Polaków w latach 1944–1989, red. K. Stępnik, M. Rajewski, Lublin 2011.

Osękowski C., Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce, Warszawa 2000.

Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski 1939–1989, Warszawa 1996.

Popov N., Traumatology of the Party State [w:] The Road to War in Serbia. Trauma and Catharsis, red. idem, Budapest 2000.

Radelić Z., Hrvatska u Jugoslaviji 1918–1991, Zagreb 2006.

Rajak S., The Cold War in the Balkans, 1945–1956 [w:] The Cambridge History of The Cold War, t. 2: Crises and Detente, red. M.P. Leffler, O.A. Westad, Cambridge 2010.

Selinić S., Jugoslovensko-čehoslovački odnosi 1945–1955, Beograd 2010.

Selinić S., Partija i diplomatija u Jugoslaviji 1945–1952, Beograd 2013.

Sokulski M., Jugosławia wobec polskich miesięcy: Grudnia 1970 roku i Czerwca 1976 roku [w:] Polska i Jugosławia w stosunkach międzynarodowych po 1945 roku, red. A. Zaćmiński, M. Pavlović, Bydgoszcz 2014.

Sokulski M., Poljska kultura 1948–1956. Perspektiva jugoslavenskog velepolsanstva u Poljskoj kao izraz legitimizacije vlastitog režima, „Historijski Zbornik” 2014, nr 47.

Sokulski, M. Rok 1956 w Polsce w raportach Ambasady Jugosłowiańskiej w Warszawie [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej IPN 2013. Referaty, red. A. Adamus, Ł. Kamiński, Warszawa 2014.

Sokulski M., Sytuacja w Polsce w latach 1978–1981 w dokumentach najwyższych władz jugosłowiańskich [w:] Świat wobec „Solidarności” 1980–1989, red. P. Jaworski, Ł. Kamiński, Warszawa 2013.

Sokulski M., Previšić M., W opozycji do Moskwy. Jugosłowiańska „droga do socjalizmu” w latach 1948–1956, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2 (28).

Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014.

Spałek R., Między pragmatyzmem a zdradą. Zawłaszczanie PPS w kraju (1944–1948) [w:] Polska Partia Socjalistyczna. Dlaczego się nie udało? Szkice, polemiki, wspomnienia, red. idem, Warszawa 2010.

Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014.

Tomaszewski J., Europa Środkowo-Wschodnia 1944–1968. Powstanie, ewolucja i kryzys realnego socjalizmu, Warszawa 1992.

Zacharias M.J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie, przekształcenia, rozpad, Warszawa 2004.

Zacharias M.J., Powołanie Kominformu w 1947 r. Przyczyny, przebieg, skutki, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 1996, t. 31, s. 95–115.

okładka

Bd. 32 Nr. 2 (2018)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2018-12-08

Dział: Studia