Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Sergiusz Piasecki – polski pisarz niedoceniony (w krajach niemieckojęzycznych)?
Pamięć i Sprawiedliwość, Bd. 44 Nr. 2 (2024), pages: 155-170
Publication date: 2025-04-02
https://doi.org/10.48261/PIS244407
PDF (Język Polski)
Abstract
Kwestia, czy polska literatura jest znana, czy tylko obecna w krajach niemieckiego obszaru językowego, jest dyskusyjna, określa jednak specyficzną recepcję twórczości Sergiusza Piaseckiego. To, jaką rolę odgrywa określony pisarz na innym obszarze językowym, w innym kontekście kulturowo-literackim, zależy m.in. od stosunków kulturalno-politycznych i literackich, w tym wypadku polsko-niemieckich. Z oczywistych powodów, jako „gorliwy antykomunista, bandyta i przestępca”, Piasecki nie mógłby być obecny w NRD. Zadziwia do dziś nieobecność tego pisarza w najważniejszych publikacjach literaturoznawczych w krajach obszaru języka niemieckiego. Odbiór twórczości Piaseckiego ogranicza się faktycznie do jednego tylko dzieła, literackiego debiutu pisarza, powieści Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy. Decydującą rolę w jej pozytywnym odbiorze odegrała, oprócz antykomunistycznego nastawienia autora oraz tematyki przemytniczej, egzotyka „dzikiego Wschodu” Europy. W krytyce literackiej nieraz powtarzano znane stereotypy o Polsce i Polakach. Dla uniknięcia nieporozumienia ważne jest wyjaśnienie czytelnikom niemieckim tytułu powieści Piaseckiego, który w przekładzie brzmi Der Geliebte der Großen Bärin. Jego dosłowne tłumacznie jest mylące, może nawet przewrotne. Obecność Piaseckiego w Niemczech nie ogranicza się tylko do aspektu literackiego, lecz także porusza recepcję filmową i radiową. Okazuje się, że istnieje – wbrew oczekiwaniom – obszerny materiał źródłowy, zachęcający do dalszych namysłów nad recepcją twórczości pisarza. Ważnym aspektem odbioru tego autora jest to, że jego utwory są ściśle związane z często nieznaną niemieckim czytelnikom historyczną i polityczną „atmosferą”. Są to okoliczności, które mają wyraźne, uniwersalne cechy ponadczasowe. Oprócz tego seks, zbrodnie oraz „romantyzm” mogą być szczególnie ciekawe dla czytelnika niemieckiego. Ciekawym zjawiskiem jest, że Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy zaliczono w Niemczech do trzech najważniejszych „książek dla mężczyzn”.
Literaturhinweise
Behring E., Kliems A., Trepte H.-Chr., Grundbegriffe und Autoren ostmitteleuropäischer Exilliteraturen 1945–1989. Ein Beitrag zur Systematisierung und Typologisierung, Stuttgart 2004.
Beilherz J., Sergiusz Piasecki, https://www.jbeilharz.de/autores/piasecki/ (dostęp 3 III 2024 r.).
Boge B., Die Anfänge von Kiepenheuer & Witsch. Joseph Caspar Witsch und die Etablierung des Verlags (1948–1959), III B belletristische Programmspezifika des Kölner Verlags Kiepenheuer & Witsch. Das internationale Buchangebot: Sergiusz Piasecki, Wiesbaden 2009.
Böhler J., Europas „Wilder Osten”. Gewalterfahrungen in Ostmitteleuropa 1917–1923, „Osteuropa” 2024, t. 64, nr 2/4.
Böhler J., Gewalterfahrungen in Ostmitteleuropa 1917–1923, „Osteuropa” 2024, t. 64, nr 2/4.
Böhler J., Wojna domowa. Nowe spojrzenie na odrodzenie Polski, Kraków 2018.
Cygan D., Zum Abenteuer verdammt. Außenseitergeschichten bei Werner Helwig und Sergiusz Piasecki [w:] Zwischen den Zeiten. Junge Literatur in Deutschland von 1933 bis 1945, red. U. Beiküfner, Berlin 2000.
Der Geliebte der großen Bärin. Abenteuerfilm Filmkritik, https://www.kino.de/film/der-geliebte-der-grossen-baerin-1972/ (dostęp 3 III 2024 r.).
Der Geliebte der großen Bärin (1972). Review von Adalmar, 6 XI 2012 r., https://www.ofdb.de/film/24000,519931,Der-Geliebte-der-gro%C3%9Fen-B%C3%A4rin/review/ (dostęp 3 III 2024 r.).
Der Geliebte der Großen Bärin von Sergiusz Piasecki. Kundenrezensionen, https://www.amazon.de/Geliebte-Grossen-B%C3%A4rin-Sergiusz-Piasecki/dp/B0000BMCK8 (dostęp 3 III 2024 r.).
Diese Woche im Fernsehen. Freitag 25.2.1983, „Der Spiegel” 1983, nr 8, https://www.spiegel.de/politik/diese-woche-im-fernsehen-freitag-25-2-a-d15af493-0002-0001-0000-000014023265 (dostęp 3 III 2024 r.).
Dragon M., Hans-Lipinsky-Gottersdorf – pisarz zapomniany. Przypomną go w Kluczborku [program konferencji], 21 września 2016. Konferencja w Kluczborku. Jej bohaterem jest pisarz Hans Lipinsky-Gottersdorf, „Nowa Trybuna Opolska”, https://nto.pl/tag/hans-lipinsky-gottersdorf (dostęp 3 III 2024 r.).
Drei Bücher für Männer [w:] Fokkos Männerblog, 12 I 2023 r., https://fokkosmännerblog.de/drei-buecher-fuer-maenner (dostęp 3 III 2024 r.).
Eine von Liebe, Alkohol und Blut durchsetzte Geschichte. Der Geliebte der großen Bärin [w:] Filmdienst. Das Portal für Kino und Filmkultur, https://www.filmdienst.de/film/details/42171/der-geliebte-der-grossen-barin (dostęp 3 III 2024 r.).
Filmtips 1970, ZEIT ONLINE, 12 V 1972 r. https://www.zeit.de/1972/19/filmtips/komplettansicht (dostęp 3 III 2024 r.).
Grenzgänger sind das Symbol unserer Zeit – Ein Buch, das im Zuchthaus entstand: Piaseckis „Der Geliebte der Großen Bärin”, „Die Welt”, 10 V 1958, nr 108.
Hagenau G., Liebesgeschichten der slawischen Völker, Oldenburg–Hamburg 1959.
http://www.walter-guenther-dolmetschen.de/kontakt.html (dostęp 3 III 2024 r.)
https://www.filmdienst.de/film/details/42171/der-geliebte-der-grossen-barin (dostęp 3 III 2024 r.).
https://www.jbeilharz.de/autores/piasecki/ (dostęp 3 III 2024 r.).
Hühnerfeld P., Polnische Ballade vom freien Leben. Ein großer Roman, der erst spät den Weg zu uns gefunden hat, ZEIT ONLINE, 4 lipca 1957 r., https://www.zeit.de/1957/27/polnische-ballade-vom-freien-leben (dostęp 3 III 2024 r.).
„Jestem tu obcy i obcy chcę pozostać”. Szkice o Hansie Lipinskym-Gottersdorfie (1920–1991), red. R. Biskup, Wrocław 2024.
Kijowska M., Polen, das heißt nirgendwo. Ein Streifzug durch Polens literarische Landschaften, München 2007.
Kneip H., Bollwerke gegen die Barbarei der Geschichte… [w:] Die Rezeption der polnischen Literatur im deutschsprachigen Raum und die der deutschsprachigen in Polen 1945–1985, red. H. Kneip, H. Orłowski, Darmstadt 1988.
Kneip H., Znana, czy tylko obecna? Recepcja literatury polskiej w Republice Federalnej Niemiec 1945–1990, „Zbliżenia. Polska–Niemcy” 1992, nr 1.
Kramml U., „Salzburger Verlagsgeschichte von 1949–1959”, praca dyplomowa, Salzburg 2002,https://www.wienbibliothek.at/sites/default/files/files/buchforschung/kramml-ursula-salzburg-verlagsgeschichte.pdf (dostęp 3 III 2024 r.).
Krzysztoń J., Krzyż Południa, Warszawa 1983.
Krzysztoń J., Wielbłąd na stepie, Warszawa 1978.
Kuczyński K.A., Polnische Literatur in deutscher Übersetzung von den Anfängen bis 1985. Eine Bibliographie, Darmstadt 1987.
Kuczyński K., Schneider T., Das literarische Antlitz des Grenzlandes, „Gießener Arbeiten zur Neueren Deutschen Literatur und Naturwissenschaft” 1991, t. 11.
Kuhnke I., Polnische schöne Literatur in deutscher Übersetzung, 1900–1992/93, Mainz 1995.
Langer D., Polnische Literaturgeschichte. Ein Abriss, München 2010.
Lawaty A., Orłowski H., Deutsch und Polen. Geschichte – Kultur – Politik, München 2003.
Mack M., Übersetzungsbibliographien. Polnische Literatur in deutscher Übersetzung, https://www.deutsches-polen-institut.de/bibliothek/uebersetzungsbibliografien/?BibliographySearch=1&CustomSort=P (dostęp 3 III 2024 r.).
Mannheimer O., Träume sind frei. Polnisches Lesebuch, München 1993.
Marinelli L., Historia literatury polskiej, Wrocław 2009.
Maślanka S., Sergiusz Piaseckis Roman „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” und dessen deutsche Fassung – Versuch eines Übersetzungsvergleichs auf lexikalischer Ebene [w:] Facetten des Neben- und Miteinanders in Sprache, Kultur und Literatur, red. M. Jokiel, D. Pelka, seria: „Germanistische Werkstatt”, t. 9, Opole 2020.
Miłosz Cz., Geschichte der polnischen Literatur. Mit einer Einleitung von Karl Dedecius und dem Dokumentarfilm „Czesław Miłosz: Die Geschichte der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts”, Tübingen 2013.
Neu in Deutschland. Sergiusz Piasecki: »Straßenballade«, „Der Spiegel” 1961, nr 20,
https://www.spiegel.de/kultur/sergiusz-piasecki-strassenballade-a-75b7c57d-0002-0001-0000-
(dostęp 3 III 2024 r.).
Olschowsky H., Das Ähnliche und das Andere. Polnische Literatur in der DDR [w:] Die Rezeption der polnischen Literatur im deutschsprachigen Raum und die der deutschsprachigen in Polen 1945–1985, red. H. Kneip, H. Orłowski, Darmstadt 1988.
Orłowski H., Polska literatura emigracyjna w krajach niemieckiego obszaru językowego po 1945 roku [w:] Leksykon kultury polskiej poza krajem od roku 1939, red. K. Dybciak, Z. Kudelski, t. 1, Lublin 2000.
Piasecki S., Der Geliebte der Großen Bärin, Stuttgart–Zürich–Salzburg 1958, reprint: Köln 2018.
Piasecki S., Straßenballade, Köln–Berlin 1960.
Polechoński K., Dzieje wydawnicze twórczości Sergiusza Piaseckiego. (Wersje tekstów, wydania i nakłady powieści), „Orbis Linguarum” 1998, t. 9.
Polechoński K., Kresowa epopeja przemytnicza. „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” Sergiusza Piaseckiego w oczach dwóch niemieckich pisarzy „kresowych”: Hansa Lipinsky’ego-Gottersdorfa i Siegfrieda Lenza. Przyczynek do recepcji literatury polskiej w Niemczech [w:] „Jestem tu obcy i obcy chcę pozostać…”. Szkice o Hansie Lipinskym-Gottersdorfie (1920–1991), red. R. Biskup, Wrocław 2024.
Polechoński K., Legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, „Odra” 1998, nr 6.
Polechoński K., Meandry biografii i twórczości Sergiusza Piaseckiego – wykład online dr. hab. Krzysztofa Polechońskiego, 14 grudnia 2020 w ramach cyklu „Literatura na cenzurowanym”, Instytut Pamięci Narodowej. Aktualności, https://wroclaw.ipn.gov.pl/wro/aktualnosci/127409,Meandry-biografii-i-tworczosci-Sergiusza-Piaseckiego-wyklad-online-dr-hab-Krzysz.html (dostęp 3 III 2024 r.).
Polechoński K., Sergiusz Piasecki und die Aufnahme seiner Romane im deutschen Sprachraum, Warschau 1992.
Polechoński K., Żywot człowieka uzbrojonego. Biografia, twórczość i legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, Warszawa–Wrocław 2000.
Reimann E., Unter dem Sternbild des Großen Bären, Fulda 1986.
Richter L., Olschowsky H., Im Dissens zur Macht: Samizdat und Exilliteratur der Länder Ostmittel-und Südosteuropas, Berlin 1995.
Skajnik K., Jenseits von Weichsel und Bug, „Die Furche” 1961, nr 45.
Stelmaszyk N., Die polnische Literatur der Nachwendezeit und ihre Situation im deutschsprachigen Raum seit 1989, Dissertation, Siegen 2008.
Szuba-Boroń A., Obraz przestępcy w prozie Sergiusza Piaseckiego na tle poglądów kryminologicznych epoki, Kraków 2021.
Trepte H.-Chr., Literarische Variationen der polnischen Peripherie, „Jahrbuch Polen” 2012.
Wagner M., Schmuggel in Literatur und Geschichte. Die Schmugglergesellschaft. Informelle Ökonomien an der Ostgrenze der Europäischen Union. Eine Ethnographie, Bielefeld 2011.
Zehn Jahrhunderte polnischer Literatur, tłum. B. Sekulski, Warszawa 2007.
Lizenz
Copyright (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
