okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Studia

Pokój czy wojna? Bitwa o Szanghaj w 1937 a strategia narodowych Chin w wojnie chińsko-japońskiej 1937–1945

jakub Polit

Uniwersytet Jagielloński

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 34 Nr 2 (2019), strony: 95-128

Data publikacji: 2019-12-30

Abstrakt

Stoczona w sierpniu–grudniu 1937 r. bitwa o Szanghaj i Nankin, która pochłonęła (wraz z cywilami) może nawet milion ofiar po obu stronach, była jedną z najkrwawszych operacji rozpoczętej 7 lipca 1937 r. wojny chińsko-japońskiej. Była także największą Operacją tego typu od czasu I wojny światowej. Czang Kaj-szek, przywódca rządzącego Republiką Chińską Kuomintangu (KMT, Chinese Nationalist Party), zdecydował się na jej stoczenie w Szanghaju, choć miasto to (3,5 mln mieszkańców w 1937 r.) stanowiło główne zaplecze gospodarczo-finansowe jego rządu, było zaś jasne, że w razie klęski zostanie ono utracone. Co więcej, zaangażowanie w bitwę nielicznych dywizji modernizowanych przy pomocy doradców niemieckich (główną rolę odgrywał gen. Alexander von Falkenhausen) oznaczało niemal nieuchronne zniszczenie tych kadrowych oddziałów. O decyzji przeważyły jednak względy polityczne: chcąc uzyskać polityczne i gospodarcze wsparcie Związku Sowieckiego i mocarstw anglosaskich, niezbędne dla prowadzenia wojny długotrwałej, Czang musiał od samego początku zademonstrować twardą wolę oporu. W pierwszej fazie bitwy (13–23 sierpnia) ofensywa chińska niemal zepchnęła do morza obecne w Szanghaju nieliczne siły japońskie. Lądowanie 23 sierpnia tzw. Armii Ekspedycyjnej, której dowódcą był gen. Matsui Iwane, zapoczątkowało przewlekłą fazę zmagań, w czasie której obie strony poniosły olbrzymie straty. Rozstrzygnięciem stał się desant (z 5 listopada, w zatoce Hangzhou) 10. Armii Japońskiej. Zwycięscy Japończycy nie potrafili jednak wykorzystać ogólnego rozprzężenia cofających się wojsk chińskich. Dokonali natomiast rzezi zdobytego 13 grudnia Nankinu, stolicy Chin. Operacja szanghajska, w której obie strony poniosły straty sięgające jednej trzeciej stanów, stała się początkiem długotrwałej wojny na wyniszczenie.

A Dutch Spy in China. Reports of the First Phase of the Sino-Japanese War (1937–1939), red. G. Treitler, K. Radtke, Leiden 1999.

Foreign Relations of the United States 1937, vol. III, The Far East, Washington 1954.

Foreign Relations of the United States. Japan, vol. I, Washington 1943.

Select Telegrams between Chiang Kai-shek and T.V. Soong (1940–1943), Hoover Institution Press 2008.

Survey for International Affairs 1932, red. A.J. Toynbee, London 1933.

Auden W.H., Isherwood Ch., Journey to a War, London 1938.

Guillain R., Orient Extreme. Une vie en Asie, Paris 1986.

Powell J.B., My Twenty Five Years in China, New York 1945.

Tong H., Chiang Kai-shek’s Teacher and Ambassador. An Inside View of the Republic of China from 1911–1958, red. W.C. Mih, Bloomington 2005.

Bergere M.-C., Histoire de Shanghai, Paris 2002.

Borg D., Notes on Roosevelt’s Quarantine Speech, „Political Science Quarterly” 1957, No. 73 (3).

Casella A., Le conflit Sino-Japonais de 1937 et la Société des Nations, Paris 1967.

Chang I., Rzeź Nankinu. Historia zapomnianego ludobójstwa, tłum. K. Godlewski, Warszawa 2013.

Chang J., Halliday J., Mao, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa 2007.

Chang J.-t., Nationalist Army Officers during the Sino-Japanese War, 1937–1945, „Modern Asian Studies” 1996, vol. XXX, No. 4.

Cheung R., Aces of the Republic of China Air Force, Oxford 2015.

Ch’i H.-s., Nationalist China at War. Military Defeats and Political Collapse, 1937–1945, Ann Arbor 1982.

Chiang Kai-shek and His Times. New Historical and Historiographical Perspectives, red. L. de Giorgi, G. Samarani, Venezia 2017.

Clausewitz C. von, O wojnie, t. II, Warszawa 1958.

Cohen W.I., America’s Response to China, New York 1989.

Crowley J., A Reconsideration of the Marco Polo Bridge Incident, „Journal of Asian Studies” 1963, vol. XXII, No. 3.

Davidson-Houston J.V., Yellow Creek. The Story of Shanghai, Philadelphia 1964.

Dorn F., The Sino-Japanese War, 1937–1941. From Marco Polo Bridge to Pearl Harbor, New York 1974.

Drea E.J., Cesarska armia Japonii, 1853–1945, tłum. T. Tesznar, Krakow 2012.

Drea E.J., The Japanese Army on the Eve of the War [w:] The Battle for China. Essays on the Military History of the Sino-Japanese War of 1937–1945, red. M. Peattie, E. Drea, H. van de Ven, Stanford 2011.

Dreyer E.J., China at War. 1901–1949, London–New York 1995.

Dryburgh M., North China and Japanese Expansion, 1933–1937. Regional Power and National Interest, Richmond 2000.

Dyskant J.W., Wojna na wodach chińskich w pierwszym okresie konfliktu z Japonią (lipiec 1937 – wrzesień 1939), cz. I, „Okręty Wojenne” 2006, nr 78.

Furuya K., Chiang Kai-shek. His Life and Times, New York 1981.

Garver J.W., Chiang Kai-shek’s Quest for Soviet Entry into the Sino-Japanese War, „Political Science Quarterly” 1987, vol. CII, No. 2.

Goto-Shibata H., Japan and Britain in Shanghai, 1925–1931, Basingstoke 1995.

Gruhl W., Imperial Japan’s World War Two, 1931–1945, New Brunswick–London 2007.

Hahn E., The Soong Sisters, New York 1941.

Harmsen P., Nanjing 1937. Battle for a Doomed City, Philadelphia 2015.

Harmsen P., Shanghai 1937. Stalingrad on the Yangtze, Philadelphia–Oxford 2013.

Hattori S., Drea E.J., Japanese Operations from July to December 1937 [w:] The Battle for China. Essays on the Military History of the Sino-Japanese War of 1937–1945, red.

M. Peattie, E. Drea, H. van de Ven, Stanford 2011.

Henriot Ch., Roux A., Shanghai années 30. Plaisirs et violences, Paris 1998.

History of the Sino-Japanese War (1937–1945), red. L.-h. Hsu, M.-k. Wang, Taipei 1971.

Jefimow G., Zarys nowożytnej i współczesnej historii Chin, Warszawa 1952.

Jordan D., China’s Trial by Fire. The Shanghai War of 1932, Ann Arbor 2002.

Kibata Y., Anglo-Japanese Relations from the Manchurian Incident to Pearl Harbor [w:] The

History of Anglo-Japanese Relations, red. Y. Kibata, I. Nish, vol. II, Basingstoke 2000.

Kirby W.C., Germany and Republican China, Stanford 1984.

Koginos M.T., The Panay Incident. Prelude to War, Lafayette Ind. 1967.

Lai B., Shanghai and Nanjing. Massacre on the Yangtze, Oxford 2017.

Lee B.A., Britain and the Sino-Japanese War, 1937–1939, Stanford 1973.

Li Yuzhen, Chiang Kai-shek and Joseph Stalin during World War II [w:] Negotiating China’s Destiny in World War II, red. H. van de Ven, D. Lary, S.R. MacKinnon, Stanford 2015.

Liang H.-s., Foreign Tributes to Chiang Kai-shek. The Case of Alexander von Falkenhausen [w:] Proceedings on the Conference on Chiang Kai-shek and Modern China, Taipei 1986.

Liang H.-s., The Sino-German Connection. Alexander von Falkenhausen between China and Germany, 1900–1941, Amsterdam 1978.

Liu J.T.C., German Mediation in the Sino-Japanese War, 1937–38, „Far Eastern Quarterly” 1949, vol. VIII, No. 2.

Long J.E., The Japanese Literati and the ’China Incident’: Hayashi Fusao Reporting the

Battle of Shanghai, „The Sino-Japanese Studies” 2003, vol. XV.

MacKinnon S.R., Wuhan 1938. War, Refugees and the Making of Modern China, Berkeley 2008.

Mitter R., Forgotten Ally. China’s Word War II, 1937–1945, Boston–New York 2013.

Nationalist China during the Sino-Japanese War, 1937–1945, red. P.K.T. Sih, Hicksville 1977.

Negotiating China’s Destiny in World War II, red. H. van de Ven, D. Lary, S.R. MacKinnon,

Stanford 2015

Oppenheim L., International Law. A Treatise, London 1952.

Paquet P., Madame Chiang Kai-shek. Une siecle d’ histoire de la Chine, Paris 2010.

Peattie M., Sunburst. The Rise of Japanese Naval Air Power, 1909–1941, Annapolis 2007.

Perry H.D., The Panay Incident. Prelude to Pearl Harbor, Toronto 1969.

Polit J., Gorzki triumf. Wojna chińsko-japońska 1937–1945, Krakow 2013.

Polit J., Hirohito. Tajemnica cesarza Shōwa [w druku].

Polit J., Pod wiatr, Czang Kaj-szek 1887–1975, Krakow 2008.

Polit J., Rzeczywistość czy mit? Uwagi o amerykańskiej pomocy dla walczących Chin, 1941–1945, „Studia Historyczne” 2016, R. LIX, z. 1 (233).

Polit J., Wojny chińskich warlordów, 1916–1928, Zabrze–Tarnowskie Gory 2017.

Rodziński W., Historia Chin, Wrocław 1992.

Roux A., Chiang Kai-shek. Le grand rival de Mao, Paris 2016.

Seagrave S., The Soong Dynasty, New York 1985.

Sergeant H., Shanghai: Collision Point of Cultures, 1918–1937, New York 1990.

Sheng M.M., Battling Western Imperialism: Mao, Stalin and the United States, Princeton 1997.

Taylor J., Generalissimo. Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China, Cambridge– London 2009.

The Battle for China. Essays on the Military History of the Sino-Japanese War of 1937-1945, red. M. Peattie, E. Drea, H. van de Ven, Stanford 2011.

Tong H., Chiang Kai-shek, Taipei 1953.

Tsien Tai, Conference at Brussels in 1937, New York 1964.

Tsuchida A., Declaring War as and Issue in Chinese Wartime Diplomacy [w:] Negotiating

China’s Destiny in World War II, red. H. van de Ven, D. Lary, S.R. MacKinnon, Stanford 2015.

Ven H. van de, War and Nationalism in China, 1925–1945, London–New York 2003.

Wakeman F. jr, Policing Shanghai, 1927–1937, Berkeley 1996.

Worthing P., General He Yingqin. The Rise and Fall of Nationalist China, Cambridge 2016.

Wu H.-h., Total Strategy Used by China and Some Major Engagement in the Sino-Japanese War of 1937–1945 [w:] Nationalist China during the Sino-Japanese War, 1937–1945, red. P.K.T. Sih, Hicksville 1977.

Yamada Tatsuo, Chiang Kai-shek’s Study in Japan in His Memoires [w:] Chiang Kai-shek and His Times. New Historical and Historiographical Perspectives, red. L. de Giorgi, G. Samarani, Venezia 2017.

Yang Tianshi, Chiang Kai-shek and the Battles of Shanghai and Nanking [w:] The Battle for China. Essays on the Military History of the Sino-Japanese War of 1937–1945, red. M. Peattie, E. Drea, H. van de Ven, Stanford 2011.

Zaremba P., Demokracja na krawędzi. Ameryka Franklina Delano Roosevelta, Warszawa 2018.

Henriot Ch., Zheng Z., Atlas de Shanghai. Espaces et représentations de 1849 a nos jours, Paris 1999.

okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2019-12-30

Dział: Studia