Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Amerykańska pomoc dla Turcji w latach 1947–1952. Perspektywa turecka
Karolina Olszowska
https://orcid.org/0000-0003-0535-912X
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 331-350
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244316
PDF
Abstrakt
Po zakończeniu II wojny światowej Turcja stała się ważnym państwem w polityce bliskowschodniej Waszyngtonu. W razie jego konfliktu z ZSRS Ankara miała umożliwić lądowanie sił amerykańskich w portach południowego wybrzeża Anatolii oraz na wyspach archipelagu greckiego. Stanowiła również bramę na Bliski Wschód. Dlatego prezydent Harry S. Truman zaproponował objęcie Grecji i Turcji programem pomocy gospodarczej i militarnej, której celem było uchronienie tych państw przed znalezieniem się w strefie wpływów ZSRS. Celem niniejszego artykułu jest przyjrzenie się pomocy amerykańskiej w pierwszych latach jej funkcjonowania, a także odpowiedzenie sobie na pytania: Czy była ona wystarczająca? Jak jej wielkość wyglądała w zestawieniu z innymi państwami, które zostały nią objęte? W literaturze przedmiotu znaleźć można stwierdzenie, że pomoc materialna USA dla Turcji była znaczna i stanowiła ważną część stosunków między tymi państwami. Jest ona refleksem opinii władz amerykańskich, których zdaniem była ona wystarczająca. Jednak Ankara liczyła, że wsparcie finansowe będzie większe oraz że przeznaczone zostanie na potrzeby najbardziej palące z jej punktu widzenia. Problemem były także rozmiary pomocy dla Turcji i Grecji w stosunku do wielkości tych państw, niekorzystne dla Ankary. Jednak naczelnym interesem amerykańskim i zachodnim było zatrzymanie rozprzestrzeniania się komunizmu, dlatego priorytet stanowiła Grecja, w której trwała wojna domowa.
Słowa kluczowe
Turcja • plan Marshalla • pomoc amerykańska • zimna wojna • USA Turkey • Marshall Plan • American aid • Cold War • USA
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Żeglugi w Warszawie.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, Departament Polityczny 1945–1948;
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, Samodzielny Wydział Wschodni w latach 1949–1954.
National Archives US, Truman Doctrine (1947), Waszyngton, 12 III 1947 r., https://www.archives.gov/milestone-documents/truman-doctrine (dostęp 4 VI 2023 r.)
National Archives US, Eastern Europe; Soviet Union; Eastern Mediterranean 1952–1954;
National Archives US, The Foreign Relations of the United States;
National Archives US, The Near East and Africa 1947;
National Archives US, The Near East and Africa 1951;
National Archives US, The Near East, South Asia, and Africa 1950.
The National Archives in London, Ministry of Technology, Petroleum Division, and Predecessors: Correspondence and Papers –POWE.
The National Archives in London, Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi
The National Archives in London, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü;
The National Archives in London, Başkanlık Özel Kalem Müdürlüğü;
The National Archives in London, Kararlar Daire Başkanlığı.
Türkiye Cumhuriyet Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Cumhurbaşkanlığı Celâl Bayar Arşivi.
Wilson Center Digital Archives, Truman Doctrine, ‘Recommendations for Assistance to Greece and Turkey’, https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/truman-doctrine-recommen-dations-assistance-greece-and-turkey (dostęp 4 VI 2023 r.).
T.C. Resmi Gazete, 1946 Yılı Bütçe Kanunu, Ankara, 31 XII 1945 r.
„Hürriyet”.
„Milliyet”.
„Tanın”.
„Yeni Sabah”.
Arnove R.F., Philanthropy and Cultural Imperialism: The Foundations at Home and Abroad, [Bloomington, Indiana] 1982.
Athanassopoulou E., Turkey. Anglo-American Security Interests 1945–1952. The First Enlargement of NATO, London–Portland 2012.
Britain and the Middle East: From Imperial Power to Junior Partner, red. Z. Levey, E. Podeh, Eastbourne 2008.
Bustdorff M.D., Proclaiming the Truman Doctrine: The Cold War Call to Arms, [College Station, Texas] 2008.
Carver M., „A Correct and Progressive Road”. US-Turkish relations, May 2011, https://etd.ohio-link.edu/apexprod/rws_olink/r/1501/10?clear=10&p10_accession_num=bgsu1300992155 (dostęp 4 VI 2023r.).
Dodd C.H., Developments in Turkish Democracy [w:] Turkey Between East and West: New Challenges for a Rising Regional Power, eds. V. Mastny, R.C. Nation, Boulder 1996.
Holmes A.A., Social Unrest and American Military Bases in Turkey and German since 1945, Cambridge 2016.
Keskin-Kozat B., Negotiating the Institution Framework for Turkey’s Marshall Plan [w:] Turkey in the Cold War, London 2013.
Olszowska K.W., Kształtowanie się tureckiej sceny politycznej w latach 1938–1950, „Perspektywy Kultury” 2022, nr 1 (36).
Olszowska K.W., Polskie uchodźstwo w Turcji podczas II wojny światowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2022, nr 1 (39).
Olszowska K.W., The International Refugee Organization Protection in Turkey in the Immediate Post-war Period, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2019, nr 3 (146).
Olszowska K.W., The significance of the Black Sea in Turko-Soviet relations in 1939–1946, „Folia Historica Cracoviensia” 2021, t. 27, z. 2.
Sander O., Türkiye’nin Dış Politikası, Ankara 2006.
Shaw S.J., Shaw E.K., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Turcji 1808–1975, t. II, tłum. B. Świetlik, Warszawa 2012.
Steil B., Plan Marshalla. Postawić świat na nogi, tłum. K. Chojnacka, P. Chojnacki, Kraków 2020.
Üstün S., Turkey and the Marshall Plan: Strive for Aid, „The Turkish Yearbook of International Relations” 1997, nr 27.
Гасанлы Д., CCCP–Турция. От неутралитета к Холодной войне. 1939–1953, Москва 2008.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
