Pokaż  Tom 43 Nr 1 (2024)

Tom 43 Nr 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Studia

Represje wobec mieszkańców regionu świętokrzyskiego w okresie stanu wojennego. Wybrane zagadnienia

Marzena Grosicka

https://orcid.org/0000-0002-2105-6260

Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 115-141

Data publikacji: 2024-08-09

https://doi.org/10.48261/PIS244307

Abstrakt

Artykuł ma na celu przedstawienie trzech form represji zastosowanych w okresie stanu wojennego wobec mieszkańców regionu świętokrzyskiego: internowań, represji sądowych i kierowania opozycjonistów do wojskowych obozów internowania. Analiza materiałów archiwalnych pozwoliła oszacować, że w ówczesnym województwie kieleckim Służba Bezpieczeństwa sięgała po internowanie częściej niż w niektórych znacznie aktywniejszych ośrodkach opozycyjnych. Ta forma represji dotknęła łącznie 368 mieszkańców omawianego obszaru, głównie działaczy NSZZ „Solidarność”. 88 osób spośród nich było prześladowanych z wykorzystaniem represji sądowych, a 65 mężczyzn skierowano do wojskowych obozów internowania, w których szykanowano ich ze względu na antykomunistyczną postawę. Zdarzały się przypadki nękania jednej osoby na kilka różnych sposobów. Represje zastosowane przez władze komunistycznej Polski, w wielu przypadkach skuteczne, miały na celu przerwanie opozycyjnej działalności mieszkańców regionu świętokrzyskiego.


Archiwum Akt Nowych, CZZK, 1/49.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, 01439/136, 149/32, 754/77, 754/147, 1357/11, 1357/137, 1357/190, 1357/222, 1357/387, 1357/388, 1357/389, 1357/390, 1357/391, 1357/392, 1357/521, 1357/587, 1357/588, 1357/589, 1357/590, 1357/591, 1357/592, 1357/593, 1357/594, 1645/66, 1645/93.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, 07/23, 07/40, 07/170, 07/247, 012/279, 014/934, 025/439, 025/1119/K, 2/88, 2/89, 2/91, 2/92, 2/93, 2/96, 2/99, 2/98, 2/100, 4/9, 4/11, 4/12, 4/13, 4/14, 26/2, 26/3, 44/3, 45/382, 45/383, 45/384, 52/10, 52/11, 52/12, 52/14, 91/1, 91/3, 91/4, 91/5, 92/12, 92/14, 92/16, 92/17, 92/18, 92/22, 92/29, 92/41, 92/28, 92/29, 92/34, 92/37, 92/42, 92/45, 235/5.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, 292/90, 287/240, 071/60.

Archiwum Państwowe w Kielcach, KW PZPR, 3710.

[Bartosz W.], Wspomnienia internowanego Waldemara Bartosza, „»Było to w stanie wojennym«. Biuletyn wydany z okazji otwarcia wystawy w 25. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce”, Kielce, 13 XII 2006 r.

Dąbrowski M., Wojskowe Obozy Specjalne 1982–1983, Lublin 2013.

Domińczyk Mirosław Mikołaj [w:] Droga do Niepodległości. Solidarność 1980–2005, Warszawa 2005.

Gliwa M., NSZZ „Solidarność” Region Rzeszowski [w:] NSZZ Solidarność 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Gliwa M., Region Rzeszowski NSZZ „S” [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 4, Warszawa 2020.

Gotowiecki P., Strajk w Hucie im. Marcelego Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim 13–15 grudnia 1981 r., „Studia Muzealno-Historyczne” 2009, t. I.

Góra M., Wojskowe obozy internowania w dokumentach Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego i Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej [w:] Wojskowe obozy internowania jako szczególna forma represji w stanie wojennym, red. naukowa S. Galij-Skarbińska, W. Polak, M. Damazyn, Toruń 2022.

Grosicka M., Biskupi Komitet Pomocy Potrzebującym w Kielcach, „Kielecki Przegląd Diecezjalny” 2008, nr 5.

Grosicka M., Internowania w regionie świętokrzyskim w dokumentach Służby Bezpieczeństwa [w:] Stan wojenny w regionie świętokrzyskim 1981–1983, red. P. Gotowiecki, Ostrowiec Świętokrzyski 2013.

Grosicka M., Janaszek Tadeusz [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.

Grosicka M., Kościół katolicki wobec „Solidarności” po wprowadzeniu stanu wojennego na przykładzie diecezji kieleckiej i sandomiersko-radomskiej [w:] Od nadziei do niepodległości. NSZZ „Solidarność” 1980–1989/90. Studia i szkice, red. Ł. Sołtysik, G. Waligóra, Wrocław–Warszawa 2021.

Grosicka M., Marian Włodzimierz Jaworski [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.

Grosicka M., „Negatywnie oddziałuje na środowisko, a zwłaszcza na młodzież szkolną”. Przemysław Jerzy Witek i jego walka z komuną, „Tygodnik eM Kielce”, 4 XI 2018.

Grosicka M., Spis internowanych z Regionu Świętokrzyskiego. Ośrodek Odosobnienia w Kielcach, „Studia Muzealno-Historyczne” 2009, t. I.

Grosicka M., Śmietanka-Kruszelnicki R., NSZZ „Solidarność” Region Świętokrzyski [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 6: Polska południowa, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Grosicka M., Śmietanka-Kruszelnicki R., Stan wojenny w regionie świętokrzyskim 1981–1983. Wybrane zagadnienia, Kielce 2011.

Gryz R., Sarna Edmund Adolf [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 5, Warszawa 2023.

Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do Ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., red. G. Majchrzak, Warszawa 2016.

Jabłoński J., „Solidarność” za kratami. Postrzeganie rzeczywistości społeczno-politycznej w roku 1982 przez więźniów zakładu karnego w Hrubieszowie [w:] Stan wojenny w Regionie Świętokrzyskim 1981–1983, red. P. Gotowiecki, Ostrowiec Świętokrzyski 2013.

Kozłowski T., Olaszek J., Internowani w stanie wojennym. Dane statystyczne, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 2 (16).

Krężołek E., Kazimierz Koruba [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.

Lasota M., Ptasińska M., Solak Z., Małopolska i Świętokrzyskie [w:] Stan wojenny w Polsce 1981–1983, red. A. Dudek, Warszawa 2003.

Majchrzak G., Nie tylko stan wojenny, czyli „wojskowe obozy specjalne” w czerwcu i lipcu 1976 r. [w:] Wojskowe obozy internowania jako szczególna forma represji w stanie wojennym, red. S. Galij--Skarbińska, W. Polak, M. Damazyn, Toruń 2022.

Majchrzak G., Tajemnice stanu wojennego, Warszawa 2016.

Maruszak M., Działania Wojskowej Służby Wewnętrznej wobec skierowanych na przeszkolenia wojskowe i powołanych do odbycia zasadniczej służby wojskowej na mocy zarządzenia szefa Sztabu Generalnego WP nr 0141 z dnia 26 października 1982 r. [w:] Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do Ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., red. G. Majchrzak, Warszawa 2016.

Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 – 22 VII 1983, Warszawa 2007.

Perchel P., Adamczyk R., Alfabet starachowickiej opozycji, Starachowice 2010.

Perchel P., Adamczyk R., Zima wasza, wiosna nasza, Starachowice 2017.

Piątek P., Przestępstwa stanu wojennego w ujęciu kryminologicznym jako „crimes of the state”. Przegląd zagadnień badawczych [w:] Zbrodnie stanu wojennego – aspekty prawne, red. A. Dziurok, Katowice–Warszawa 2017.

Piotrowski P., Służba wojskowa jako forma represji politycznej w ludowym Wojsku Polskim [w:] Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do Ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., red. G. Majchrzak, Warszawa 2016.

Prawo karne stanu wojennego, red. A. Grześkowiak, Lublin 2003.

Próchniak L., NSZZ „Solidarność” Region Ziemia Łódzka [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 4: Polska zachodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Próchniak L., Region Ziemia Łódzka NSZZ „Solidarność” [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.

„Przeciw komunie”. Relacje działaczy Regionu Świętokrzyskiego NSZZ „Solidarność” i opozycji (1980–1989), oprac. M. Grosicka, K. Polit, R. Śmietanka-Kruszelnicki, Kielce–Kraków 2014.

Przed sierpniem. Przejawy oporu społecznego i postaw opozycyjnych wśród mieszkańców województwa kieleckiego 1975–1980. Wybór dokumentów, oprac. E. Krężołek, Kraków–Kielce 2014.

Relacja Stanisławy Marianny Gawlik „Nataszy”, oprac. M. Grosicka [w:] Po stronie dobra. Księga dedykowana Zofii i Zbigniewowi Romaszewskim, red. C. Kuta, M. Krzysztofiński, Warszawa–Kraków–Rzeszów 2020.

Seweryn J., Jerzy Nobis – jeden z dziesięciu milionów, Starachowice 2013.

Seweryn J., Solidarność starachowicka, Starachowice 2007.

Spotkanie z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża, „Krata. Pismo internowanych w Ośrodku Odosobnienia Kielce-Piaski”, 2 IV 1982.

Stanowska M., Strzembosz A., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.

Stan wojenny. Represje, opór, życie codzienne, red. N. Jarska, J. Olaszek, Warszawa 2011.

Stan wojenny w dokumentach władz PRL (1980–1983), oprac. B. Kopka, G. Majchrzak, Warszawa 2001.

Stan wojenny w regionie łódzkim w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, wstęp R. Rabiega, wybór i oprac. M. Kopczyński, R. Rabiega, Warszawa–Łódź 2008.

Stan wojenny w regionie świętokrzyskim 1981–1983, red. P. Gotowiecki, Ostrowiec Świętokrzyski 2013.

Śmietanka-Kruszelnicki R., Bartosz Waldemar Józef [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.

Śmietanka-Kruszelnicki R., Pismo Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Kielcach na temat oporu społecznego i działalności opozycji politycznej w województwie kieleckim w I półroczu 1982 r., „Studia Muzealno-Historyczne” 2009, t. 1.

Śmietanka-Kruszelnicki R., Pomianowska Wanda Salomea [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.

Śmietanka-Kruszelnicki R., Rolnicza „Solidarność” w Świętokrzyskiem w latach 1980–1989. Wybrane problemy [w:] O wolną wieś i wolną Polskę. Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i niezależna działalność środowisk chłopskich w latach 1982–1989, red. C. Kuta, M. Wenklar, Kraków 2020.

Śmietanka-Kruszelnicki R., Stępień Jerzy Adam [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.

Wierzbicki M., NSZZ „Solidarność” Region Ziemia Radomska [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Wierzbicki M., Region Ziemia Radomska NSZZ „Solidarność” [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, Warszawa 2019.

Żak S., Stan wojenny i po nim, Kielce 2014.

                            Pokaż  Tom 43 Nr 1 (2024)

Tom 43 Nr 1 (2024)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2024-08-09

Dział: Studia