Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Dokumentacja komunistycznej nomenklatury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zarys problematyki
Dariusz Magier
https://orcid.org/0000-0001-9367-7448
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 36 Nr 2 (2020), strony: 436-448
Data publikacji: 2020-12-31
https://doi.org/10.48261/PIS203623
PDF (English)
Abstrakt
Polityka kadrowa była jednym z głównych instrumentów sprawowania władzy przez rządy komunistyczne. Najbardziej wyrazistym jej elementem była nomenklatura zbudowana ściśle według sowieckiego wzorca. Formalnie stanowiła wykaz stanowisk kierowniczych w państwie, pozostających w kompetencji decyzyjnej poszczególnych szczebli partii komunistycznej. W rzeczywistości efektem istnienia nomenklatury było stworzenie komunistycznej elity – zamkniętej, reprodukującej się kasty, która monopolizowała władzę społeczno-polityczno-ekonomiczną, nie podlegała oddolnej kontroli i posiadała liczne przywileje, które wynikały z jej pozycji w strukturze systemu. Jej funkcjonowaniu towarzyszył ściśle unormowany przepisami kancelaryjnymi proces zapisu obiegu informacji. Dzięki temu partia komunistyczna wyprodukowała bardzo duże ilości dokumentów dotyczących funkcjonowania systemu nomenklaturowego. Po 1990 r. znalazły się one w archiwach państwowych, stanowiąc dziś doskonałe źródło do badań nad polityką kadrową komunistów, a w szczególności komunistyczną nomenklaturą. Artykuł jest próbą syntetycznego opisania dokumentacji i informacji, które ona zawiera, powstałej w trakcie funkcjonowania nomenklatury na tle ideologicznych i praktycznych wyznaczników ustroju komunistycznego w Polsce.
Słowa kluczowe
archiwa • dokumentacja • komunizm • nomenklatura • partia komunistyczna • Polska archives • documentation • Communism • nomenclature • Communist party • Poland
Bibliografia
Dziennik Ustaw 2018, poz. 217, art. 16b, pkt 2, ust. 6.
Wytyczne Biura Politycznego w sprawie nomenklatury kadr instancji partyjnych wraz z wykazem stanowisk objętych nomenklaturą KC, KW, KM, KD, KMG, KG, KZ (Warsaw, 1977).
Cihan Ö., Transformation of Post-communist Poland: New Political Elites and the Problems of the New Political Life. Vienna 2012, https://www.academia.edu/4239931/Transformation_of_Post-Communist_Poland
Czarnota T., “Kartotekarze i kartoteki w komitetach powiatowych PZPR województwa lubelskiego”, Wschodni Rocznik Humanistyczny 2018, vol. 15, no. 3.
Dudek A., “Funkcjonowanie systemu nomenklatury kadr PZPR na szczeblu wojewódzkim (1948–1980). Przykład Krakowa” [in:] Komunizm. Ideologia, system, ludzie, ed. T. Szarota (Warsaw, 2001).
Dżilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy. Analiza systemu komunistycznego (Paris, 1957).
Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską (Warsaw, 2018).
Eyal G., Townsley E., “The Social Composition of the Communist Nomenklatura: A Comparison of Russia, Poland and Hungary”, Theory and Society 1995, vol. 24.
Garlicki A., Z tajnych archiwów (Warsaw, 1993).
Ito T., “Controversy over Nomenklatura in Poland”, Journal of East and West Studies 1982, vol. 11, no. 1.
Jarosz R., “Ukryty skarb. Akta osobowo-płacowe PZPR/SdRP w Archiwum Rotacyjnym «Ład» w Łubnej” [in:] Dzieje biurokracji, vol. 4, part 2, ed. A. Górak, K. Latawiec, D. Magier (Lublin–Siedlce, 2011).
Magier D., “Dokumentacja personalna PZPR w praktyce metodycznej archiwów państwowych (exemplum Archiwum Państwowego w Lublinie)” [in:] Dzieje. Wojsko. Edukacja, ed. M. Bednarzak-Libera, J. Gmitruk (Warsaw–Siedlce, 2010).
Magier D., System biurokratyczny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1990 (Siedlce, 2012).
Magier D., “System nomenklaturowy partii komunistycznej” [in:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, vol. 3, ed. A. Górak, K. Latawiec, D. Magier (Lublin–Siedlce, 2010).
Paczkowski A., “System nomenklatury kadr w Polsce (1950–1970)”, Czasy Nowożytne 2000, vol. 8 (9).
Pipes R., “Car bolszewików”, Wprost 2005, no. 1779, https://www.wprost.pl/tygodnik/78260/Carbolszewikow.html
Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970 (Warsaw, 2001).
Wasilewski J., “The Patterns of Bureaucratic Elite Recruitment in Poland in the 1970s and 1980s”, Soviet Studies 1990, vol. 42, no. 4.
Wosleński M., Nomenklatura. Uprzywilejowani w ZSRR (Warsaw, 1983).
Żukowski M., “Wybrane aspekty dotyczące PZPR w latach 1948–1990 (liczebność, skład społeczny, dewizowe składki członkowskie i nomenklatura kadr”, Komunizm: system – ludzie – dokumentacja 2013, no. 2.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
