Język Polski
English
Breslauer Apokalypse 1945... Horsta G. W. Gleissa – najważniejsza „edycja źródłowa” do badań nad dziejami Festung Breslau. Historia – wskazówki badawcze – pamięć
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 17 (2024), strony: 129-146
Data publikacji: 2024-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN241708
PDF
Abstrakt
W latach 1986–1997 wydano dziesięciotomowe dzieło Horsta G.W. Gleissa Breslauer Apokalypse 1945. Dokumentarchronik vom Todeskampf und Untergang einer deutschen Stadt und Festung am Ende des zweiten Weltkrieges unter besonderer Berücksichtigung der internationalen Presseforschung, persönlicher Erlebnisberichte von Augenzeugen und eigenen Tagebuchaufzeichnungen. Autor na 12 183 stronach zebrał 14 517 dokumentów oraz cytatów ukazujących historię Wrocławia i jego okolic w 1945 r. W artykule krótko przedstawiono wady i zalety Breslauer Apokalypse 1945…, zarysowano sposób korzystania z niego oraz wspomniano o publikacjach uzupełniających treści omawianego zbioru źródeł. Ponadto wskazano na najistotniejsze problemy i błędy popełniane przez badaczy zajmujących się historią Festung Breslau. Do najważniejszych z nich zaliczono pomijanie lub nierzetelne wykorzystywanie pracy Gleissa oraz wadliwe zapisy bibliograficzne. W tekście zwrócono także uwagę na naukową oraz pozanaukową rolę analizowanego zbioru, która polega na umacnianiu wspólnoty doświadczeń Niemców będących dawnymi mieszkańcami Wrocławia.
Słowa kluczowe
Breslauer Apokalypse 1945… • Horst G.W. Gleiss • Festung Breslau • zbiór źródeł • pamięć Breslauer Apokalypse 1945… • Horst G.W. Gleiss • Festung Breslau • source collection • memory
Bibliografia
Archiwum Wydawnictwa AD REM: Fotografia Horsta G.W. Gleissa wręczającego dyrektorowi Muzeum Okręgowego w Jeleniej Górze Stanisławowi Firsztowi tomy Breslauer Apokalypse 1945…, Jelenia Góra, 1999 r.: bez sygnatury.
Baselt M., Horst G.W. Gleiss, der Chronist der Festung Breslau [w:] Breslauer Lebensbilder aus drei Jahrhunderten. Festschrift zum 60. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers und Chronisten Horst G.W. Gleiss am 26. August 1990, hrsg. K. Brunzel, Wedel 1990.
Breslauer Lebensbilder aus drei Jahrhunderten. Festschrift zum 60. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers und Chronisten Horst G.W. Gleiss am 26. August 1990, hrsg. K. Brunzel, Wedel 1990.
Breslauer Passion 1945–1947. Festschrift zum 70. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2000, hrsg. W. Hartmann, Rosenheim 2000.
Brunzel K., Horst Gleiss und seine Arbeit aus der Sicht eines „Lehrlings”. Ein Blick hinter die Kulissen [w:] Breslauer Lebensbilder aus drei Jahrhunderten. Festschrift zum 60. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers und Chronisten Horst G.W. Gleiss am 26. August 1990, hrsg. K. Brunzel, Wedel 1990.
Brunzel K., Verzeichnis der Publikationen von Horst G.W. Gleiss in den Jahren 1981–1990 (Primärliteratur) [w:] Breslauer Lebensbilder aus drei Jahrhunderten. Festschrift zum 60. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers und Chronisten Horst G.W. Gleiss am 26. August 1990, hrsg. K. Brunzel, Wedel 1990.
Dürkob C., Gleiss H.G.W., Groth D., Festschrift zum 50. Geburtstag von Horst G.W. Gleiss, („Schriften des Arbeitskreises für Naturwissenschaftliche Heimatforschung in Wedel/H.”, Bd. 16), Wedel 1980.
Dürkob C., Leben und Schaffen des Biologen, Geografen, Heimatforschers und Chronisten Horst G.W. Gleiss [w:] C. Dürkob, H.G.W. Gleiss, D. Groth, Festschrift zum 50. Geburtstag von Horst G.W. Gleiss („Schriften des Arbeitskreises für Naturwissenschaftliche Heimatforschung in Wedel/H.”, Bd. 16), Wedel 1980.
„Festung Breslau”. Documenta obsidionis 16 II – 6 V 1945, wyd. K. Jonca, A. Konieczny, Wrocław 1962.
Gleiss B., Glückliche und aktive Jahre in Rosenheim an der Seite von Horst G.W. Gleiss (2000–2010) [w:] Schlesische Memoiren. Festschrift zum 80. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2010, hrsg. R. Leue, Rosenheim 2010.
Gleiss B., Verzeichnis der Publikationen von Horst G.W. Gleiss in den Jahren 1990–2000 (Primärliteratur) [w:] Breslauer Passion 1945–1947. Festschrift zum 70. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2000, hrsg. W. Hartmann, Rosenheim 2000.
Gleiss B., Verzeichnis der Publikationen von Horst G.W. Gleiss in den Jahren 2000–2010 (Primärliteratur) [w:] Schlesische Memoiren. Festschrift zum 80. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2010, hrsg. R. Leue, Rosenheim 2010.
Gleiss B., Zehn fruchtbare und schöne Jahre im Leben von Horst Gleiss in Wedel und Rosenheim (1990–2000) [w:] Breslauer Passion 1945–1947. Festschrift zum 70. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2000, hrsg. W. Hartmann, Rosenheim 2000.
Gleiss H.G.W., Beiträge zur Landes- und Volkskunde von Schlesien. Silesiaca. Vollständige Zusammenstellung aller Aufsätze aus Zeitungen und Zeitschriften über Schlesien aus den Jahren 1959 bis 1970, Wedel 1970.
Gleiss H.G.W., Breslauer Apokalypse 1945. Dokumentarchronik vom Todeskampf und Untergang einer deutschen Stadt und Festung am Ende des zweiten Weltkrieges unter besonderer Berücksichtigung der internationalen Presseforschung, persönlicher Erlebnisberichte von Augenzeugen und eigenen Tagebuchaufzeichnungen, Bd. 1: Dokumente Januar 1945, Wedel (Holstein) 1986; Bd. 2: Dokumente Februar 1945, Wedel (Holstein) 1986; Bd. 3: Dokumente März 1945, Wedel (Holstein) 1987; Bd. 4: Dokumente April 1945, Wedel (Holstein) 1987; Bd. 5: Dokumente Mai 1945, Wedel (Holstein) 1988; Bd. 6: Dokumente Juni–Dezember 1945, Wedel (Holstein) 1990; Bd. 7: Supplement, Wedel (Holstein) 1993; Bd. 8: Letzte Nachträge, Rosenheim 1995; Bd. 9: Tabellen, Quellen, Dokumente, Rosenheim 1997; Bd. 10: Register, Rosenheim 1997.
Gleiss H.G.W., Breslauer Exodus 1946. Beiträge zur Dokumentarchronik einer Stadt und ihrer Menschen, Rosenheim 2003.
Gleiss H.G.W., Kleiner Führer durch die Ausstellung „Breslau 1945. Untergang einer deutschen Stadt. Dokumente aus dem Heimatarchiv von Horst G.W. Gleiss”, b.m.w. 1991.
Gleiss H.G.W., Pennäler, Pimpf und Volkssturmmann. Aus dem Tagebuch eines Vierzehnjährigen in Breslau (1944–1945), Recklinghausen 1982.
Gleiss H.G.W., Stille Welt der blauen Berge. Leben und Werk des Riesengebirgsdichters Hans Stolzenburg (1912–1943), Rosenheim 1999.
Gleiss H.G.W., Unter Robben, Gnus und Tigerschlangen. Chronik des Zoologischen Gartens Breslau 1865–1965, Wedel 1967.
Gleiss H.G.W., Vollständiges Verzeichnis meiner Publikationen 1947–1980. Bibliographie aller Schriften [w:] C. Dürkob, H.G.W. Gleiss, D. Groth, Festschrift zum 50. Geburtstag von Horst G.W. Gleiss („Schriften des Arbeitskreises für Naturwissenschaftliche Heimatforschung in Wedel/H.”, Bd. 16), Wedel 1980.
Głowiński T., Działania wojenne na Przedmieściu Odrzańskim w czasie II wojny światowej [w:] Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu, red. H. Okólska, T. Głowiński, Wrocław 2014.
Głowiński T., Klęska w przededniu zwycięstwa. Nieudane sowieckie szturmy na Festung Breslau – luty–kwiecień 1945 roku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2015, nr 2.
Głowiński T., „Nalot wielkanocny” 1945 roku – największa apokalipsa w tysiącletniej historii Wrocławia [w:] Przedmieście Piaskowe we Wrocławiu, red. T. Głowiński, H. Okólska, Wrocław 2015.
Głowiński T., Pierwszy szturm na Festung Breslau w 1945 roku – lutowo-marcowe próby zdobycia miasta z marszu [w:] Festung Breslau 1945. Nieznany obraz, red. T. Głowiński, Wrocław 2013.
Głowiński T., Południowe dzielnice miasta w czasie walk o „Festung Breslau” w 1945 r. [w:] Przedmieście Świdnickie we Wrocławiu, red. H. Okólska, H. Górska, Wrocław 2012.
Głowiński T., Zaopatrzenie lotnicze Festung Breslau w 1945 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2022, nr 2.
Goff J. Le, Historia i pamięć, przekł. A. Gronowska, J. Stryjczyk, wstęp P. Rodak, Warszawa 2015.
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Hartung H., Śląsk 1944/1945. Zapiski i pamiętniki, tłum. M. Słabicka, Wrocław 2009.
Hoffmann W., Das Jahr 1945. Erinnerungen, verfasst von Herbst 1945 bis Anfang 1946 [w:] Schlesische Memoiren. Festschrift zum 80. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2010, hrsg. R. Leue, Rosenheim 2010.
Hornig E., Breslau 1945. Wspomnienia z oblężonego miasta, tłum. V. Grotowicz, Wrocław 2009.
Jonca K., Kapitulacja, „Odra” 1975, nr 5.
Jonca K., Ostatnie dni „Festung Breslau”, „Odra” 1965, nr 5.
Jonca K., Ostatnie dni Festung Breslau, „Kalendarz Wrocławski” 1963, t. 6.
Jonca K., Ostatni lot Gauleitera, „Odra” 1995, nr 5.
Jonca K., Zburzenie miasta Wrocławia w 1945 r. w świetle nieznanych dokumentów, „Studia Śląskie” 1962, t. 5.
Jonca K., Konieczny A., Upadek „Festung Breslau” 15 II – 6 V 1945, Wrocław – Warszawa –Kraków 1963.
Konieczny A., Lotnicze zaopatrzenie Festung Breslau w 1945 roku [w:] Festung Breslau 1945. Historia i pamięć, red. T. Głowiński, Wrocław 2009.
Kula M., Między przeszłością a przyszłością. O pamięci, zapominaniu i przewidywaniu, Poznań 2004.
Lassmann W., Moje przeżycia w Festung Breslau. Z zapisków kapłana, oprac. M. Zybura, tłum. A. Wziątek, Wrocław 2013.
Lisetzki B., Piezunka G., Wspomnienia z dni oblężenia, tłum. i oprac. M. Preisner, „Rocznik Wrocławski” 2006, t. 10.
Majewski R., Dolny Śląsk 1945. Wyzwolenie, Warszawa – Wrocław 1982.
Majewski R., Lotnicza blokada „Festung Breslau” (luty–maj 1945 r.), „Kalendarz Wrocławski” 1975, t. 18.
Majewski R., Oblężenie Wrocławia. Luty–maj 1945 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1977, nr 3.
Majewski R., Parlamentariusz do dowództwa „Festung Breslau”, „Kalendarz Wrocławski” 1988, t. 29.
Majewski R., Sozańska T., Bitwa o Wrocław, styczeń–maj 1945 r., Wrocław 1975.
Majewski R., Wyzwolenie Wrocławia i Dolnego Śląska, „Kalendarz Wrocławski” 1965, t. 8.
Martin-Opitz-Bibliothek w Herne: Teilnachlass Horst Gleiss: enthält: u.a. Klosterchronik des Ursulinenklosters zu Breslau, verfasst von Josefa Buchal; Fotos, biographische Dokumente und Betreuungsbefehle in Kopie des Nationalsozialistischen Führungsoffiziers Herbert Van Brück der Festung Breslau; Korrespondenz 041 Recherchematerial „Breslauer Apokalypse 1945”, biographisches Material Bsa-Bü; Teilnachlass Horst Gleiss: enthält: u.a. Dokumente, Tagebuchauszüge, Erlebnisberichte und Briefe von Johannes [Hanns] Hoffmann 089,3 Recherchematerial „Breslauer Apokalypse 1945”, biographisches Material Hoffmann: TK 1130,1 Mappe 3; Teilnachlass Horst Gleiss: enthält: u.a. Erlebnisberichte, Feldpostbriefe, Fotos und persönliche Dokumente des Apothekers Dr. Hanns (Johannes) Hoffmann aus Breslau 108 Recherchematerial „Breslauer Apokalypse 1945”, biographisches Material Hoffmann: TK 1137 Mappe 1.
Maziarz A., Siostry elżbietanki w Festung Breslau, „Hereditas Monasteriorum” 2013, t. 2.
Nekrolog Horsta G.W. Gleissa, https://trauer.ovb-online.de/traueranzeige/horst-gw-gleiss, dostęp 11 XI 2023 r.
Peikert P., Kronika dni oblężenia. Wrocław 22 I – 6 V 1945, oprac. i tłum. K. Jonca, A. Konieczny, Wrocław 1985.
Preisner M., (rec.) Horst G.W. Gleiss, Breslauer Apokalypse 1945, t. 1–10, Wedel, Rosenheim, 1986–1997, „Rocznik Wrocławski” 2004, t. 9.
Preisner M., Dzieci i młodzież w Festung Breslau, „Rocznik Wrocławski” 2006, t. 10.
Preisner M., Życie mieszkańców Festung Breslau po ogłoszeniu rozkazu ewakuacji do zamknięcia miasta w świetle pamiętników, „Rocznik Wrocławski” 2004, t. 9.
Preisner-Stokłosa M., Działalność Kościołów w Festung Breslau [w:] Krajobrazy przeszłości. Księga ofiarowana doktorowi Adolfowi Juzwence w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Dworsatschek, Wrocław 2009.
Preisner-Stokłosa M., Mieszkańcy Festung Breslau [w:] Festung Breslau 1945. Historia i pamięć, red. T. Głowiński, Wrocław 2009.
Rosner-Leszczyński K., (rec.) Kamilla Jasińska, W ogniu i w gruzach. Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1946. Inne spojrzenie, Wrocław: Via Nova, Strefa Kultury Wrocław, 2020, ss. 318, ill., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2022, nr 1.
Rosner-Leszczyński K., „Licht ist das sicherste Bombenziel”. Przyczynek do badań nad zaciemnianiem źródeł światła w Festung Breslau w 1945 roku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2022, nr 1.
Rosner-Leszczyński K., „Zamknięte, uszkodzenia spowodowane nalotem”. Działalność aptek w Festung Breslau (I 1945 – V 1945), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2022, nr 2.
Schlesische Memoiren. Festschrift zum 80. Geburtstag des schlesischen Heimatforschers Horst G.W. Gleiss am 26. August 2010, hrsg. R. Leue, Rosenheim 2010.
Solarz J., Breslau 1945, Warszawa 2007.
Strauchold G., Wrocławska fala – niemiecki Wrocław i Festung Breslau na polskim rynku wydawniczym XXI w. [w:] Festung Breslau 1945. Nieznany obraz, red. T. Głowiński, Wrocław 2013.
Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.
Troska H.M. SSND, Kwiaty pośród bomb. Dziennik zakrystianki katedralnej, oprac. J. Pater, tłum. E. Całus, M. i D. Sternikowie, Wrocław 2022.
Waage U., Przeżyj! Zapiski z Festung Breslau i polskiego Wrocławia 1945–1947. Relacja świadka, oprac. M. Zybura, tłum. A. Barędziak, Wrocław 2016.
Wrocławska epopeja. Wspomnienia z walk o wyzwolenie miasta w 1945 r., oprac. R. Majewski, Wrocław 1975.
Żerelik R., Wprowadzenie [w:] Festung Breslau 1945. Historia i pamięć, red. T. Głowiński, Wrocław 2009.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
