Język Polski
English
The Criminal Liability Problem of Stasi Informers after German Reunification
Witold Kulesza
https://orcid.org/0000-0003-2593-6801
Uniwersytet Łódzki
Jan Kulesza
https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Uniwersytet Łódzki
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 17 (2024), pages: 233-250
Publication date: 2024-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN241714
PDF (Język Polski)
Abstract
In East Germany (German Democratic Republic, GDR), denunciations to the Stasi were submitted not only by citizens of that state, but also from citizens of West Germany (Federal Republic of Germany, FRG). They most frequently concerned people who planned to flee the country, being unable to leave it legally, who conducted activities for which they were suspected of spying, or for acts of anti-state agitation. The denunciations instigated criminal proceedings against accused persons, starting with their arrest and ending with a sentence – typically for many years in prison. The principle of “uniform illegality” was adopted after the reunification of Germany as the starting point for establishing if and what crimes were committed by informers in GDR. It assumed that if a judgment of a GDR court concluding a trial instigated by an informer with their denunciation, was legal, the informer could not be held criminally responsible for their actions after the unification. However, the model of liability was based on a penal provision, enacting it for the offense of causing the political persecution of a given person through denunciation to the Stasi. If the denounced was subsequently sentenced to imprisonment, their persecutor was also responsible for the unlawful deprivation of liberty. Under totalitarian systems in Germany, as a result of such denunciations, tens of thousands of people were deprived of their liberty, and in thousands of cases – of their lives. In FRG, as a state ruled by law, a total of 660 informers to the political police were sentenced for their actions in the period of National Socialism and only five for informing the Stasi.
Keywords
Stasi • denuncjacja • Urząd Gaucka • polityczne prześladowanie • Uniwersytet Humboldtów • RFN • NRD Stasi • denunciation • political accusations • Gauck Commission • Humboldt University in Berlin • FRG • GDR
References
„Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Strafsachenˮ 1994, t. 40.
Grasemann H.J., Die politische Strafjustiz als Instrument von SED und Staatssicherheit [w:] Der SED-Staat. Neues über eine vergangene Diktatur, hrsg. J. Weber, München 1994.
Kulesza J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2021 r. (I DI 3/21), „Roczniki Nauk Prawnych” 2022, nr 1.
Kulesza J., Zbrodnie sądowe sędziów i prokuratorów stanu wojennego jako zbrodnie komunistyczne, „Przegląd Sejmowy” 2023, nr 6.
Kulesza W., Kulesza J., „Bezprawna siła przed bezsilnym prawem”. Sędziowie w narodowosocjalistycznym „podwójnym państwie” [w:] O wolność i prawo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu, red. B. Błońska et al., Warszawa 2022.
Kulesza W., Kulesza J., Denuncjatorzy w narodowosocjalistycznym „podwójnym państwie”, „Studia Iuridica Toruniensia” 2023, nr 1.
Kulesza W., Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe sędziów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, t. 73, nr 2.
Kulesza W., Kulesza J., Zbrodnia sądowa na księdzu Gebhardzie Heyderze i odpowiedzialność karna jej sprawców, „Studia Prawnoustrojowe” 2023, t. 63.
Kulesza W., Kulesza J., Zbrodnie sądowe w Niemieckiej Republice Demokratycznej i w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [w:] In dubio pro humanitate. W stulecie urodzin profesora Mariana Cieślaka, red. W. Cieślak, M. Romańczuk-Grącka, M. Kurzyński, Olsztyn 2023.
Labrenz-Weiβ H., Die Beziehungen zwischen Staatssicherheit, SED und den akademischen Leistungsgremien an der Humboldt-Universitӓt zu Berlin [w:] Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin profesora Witolda Kuleszy, red. A. Liszewska, J. Kulesza, Łódź 2020.
Leide H., Die verschlossene Vergangenheit. Sammlung selektive Nutzung von NS-Materialien durch die Staatssicherheit zu justitiellen, operativen und propagandistischen Zwecken [w:] Justiz im Dienste der Parteiherrschaft. Rechtspraxis und Staatssicherheit in der NRD, hrsg. R. Engelmann, C. Vollnhals, Berlin 1999.
Marxen K., „Recht” im Verstӓndnis des Ministeriums für Staatssicherheit der NRD [w:] Justiz im Dienste der Parteiherrschaft. Rechtspraxis und Staatssicherheit in der NRD, hrsg. R. Engelmann, C. Vollnhals, Berlin 1999.
Marxen K., Werle G., Die strafrechtliche Aufarbeitung von NRD-Unrecht. Eine Bilanz, Berlin – New York 1999.
Marxen K., Werle G., Schӓfter P., Die Strafverfolgung von NRD-Unrecht. Fakten und Zahlen, Berlin 2007.
Reinke H., Staatssicherheit und Justiz [w:] Im Namen des Volkes? Über die Justiz im Staat der SED. Wissenschaftlicher Begleitband zur Ausstellung des Bundesministerium der Justiz, Leipzig 1994.
Riedel J., Die strafrechtliche Aufarbeitung der NRD-Vergangenheit unter besonderer Berücksichtigung der Todesschüsse an der innerdeutschen Grenze, Fürstenfeldbruck 1998.
Rossig K., Denunziation [w:] Strafrecht in Reaktion auf Systemunrecht. Vergleichende Einblicke in Transitionsprozesse, t. 2: Deutschland, hrsg. A. Eser, J. Arnold, Freiburg im Breisgau 2000.
Rozporządzenie o specjalnym wojennym postępowaniu karnym z 17 VIII 1938 r. (Reichsgesetzblatt [Dziennik Ustaw Rzeszy] 1939, Teil I).
Schroeder K., Der SED-Staat. Geschichte und Strukturen der NRD, München 1998.
Schwarz O., Dreher E., Strafgesetzbuch und Nebengesetze, München – Berlin 1962.
Seebode M., Anmerkung zu BGHSt 40, 130, „Juristenzeitungˮ 1995, t. 50, nr 8.
Strafrecht der Deutschen Demokratischen Republik. Lehrkommentar zum Strafgesetzbuch, t. 2, Berlin 1969.
Ustawa o ochronie wolności osobistej (Gesetz zum Schutz der persönlichen Freiheit) z 15 VII 1951 r. (Bundesgesetzblatt [Federalny Dziennik Ustaw] I 1951).
Vollnhals C., „Ausführendes Organ der Diktatur des Proletariats”. Das Ministerium für Staatssicherheit [w:] Der SED-Staat. Neues über eine vergangene Diktatur, hrsg. J. Weber, München 1994.
Werkentin F., Recht und Justiz im SED-Staat, Bonn 1998.
Zimmerman S., Vorverstӓndnis [w:] Strafrecht in Reaktion auf Systemunrecht. Vergleichende Einblicke in Transitionsprozesse, t. 2: Deutschland, hrsg. A. Eser, J. Arnold, Freiburg im Breisgau 2000.
License
Copyright (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
