Język Polski
English
Materials from the First Alert of the Chief of the Polish Scouting Association in the Institute of National Remembrance Archival Repository: An Outline of the Issues and an Attempt at Their Analysis
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 17 (2024), pages: 47-72
Publication date: 2024-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN241704
PDF (Język Polski)
Abstract
In April 1965, the head of the Polish Scouting and Guiding Association (Związek Harcerstwa Polskiego, ZHP) conducted the First Scouting Alert – the “Scouting Spring Reconnaissance.” It was a several-day, nationwide, centrally directed action aimed, among other things, at finding and commemorating World War II sites of memory (monuments, memorial plaques, cemeteries, forest graves, etc.). Some 900,000 Polish Scouts and Guides took part. They drew up reports in the tens of thousands, which the ZHP then handed over to the Main Commission for the Investigation of Nazi Crimes in Poland. Among other things, that institution used them to supplement its records of German crime scenes in Poland. After the liquidation of the Main Commission, its archival repository, including the Alert materials, became the property of the Institute of National Remembrance – Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Discussed in the article are basic issues related to the political and ideological background of the Alert, its preparation and implementation, and the use of the action for propaganda by the communist authorities. It focuses on an analysis of the reports produced by Scouts and Guides from the Gdańsk City Poviat, containing, among other things, information on the categories of objects registered and sources of information obtained, as well as on errors occurring in the cards.
Keywords
Alert • Gdańsk • harcerstwo • harcerze i harcerki • meldunki • miejsca pamięci • propaganda • PRL • zasób archiwalny • zbrodnie niemieckie • Związek Harcerstwa Polskiego • ZHP • II wojna światowa Alert [for Scouts] • scouting • Scouts and Guides • reports • sites of memory • propaganda • PRL • archival repository • German crimes • Polish Scouting and Guiding Association (Związek Harcerstwa Polskiego, ZHP) • World War II
References
Alert III – Harcerska próba sprawności. Poradnik organizatora, Warszawa 1967.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku: 1061/43.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie: 1/334.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 1585/15835; 3055/247; 3960; GK 195/49, t. 1–2.
Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie: CI3.60; CI7A.33; CI8.1; MH/1228/DM.
Audycja „Bohaterowie są wśród nas – Alert 1974”, red. J. Kijowski, W. Pciachowski, sygn. MH/1228/DM, http://muzeumharcerstwa.pl/filia-pruszkow/item/875-bohaterowie-sa-wsrod-nas-alert, dostęp 25 VII 2023 r.
Bujas S., Działalność Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w latach 1961–66, „Ochrona Zabytków” 1967, t. 20, nr 3.
Czachur W., Loew P.O., „Nigdy więcej wojny!”. 1 września w kulturze pamięci Polski i Niemiec w latach 1945–1989, Warszawa 2022.
Dawid A., Propagandowy obraz Niemiec w pierwszych rocznikach „Trybuny Opolskiej” (1952–1956) [w:] Propaganda w PRL i NRD. Tematy – instytucje – kampanie / Propaganda in der Volksrepublik Polen und der DDR. Themen – Institutionen – Kampagnen, red. E. Matkowska, R. Klementowski, J. Syrnyk, Wrocław – Warszawa 2019.
„Dziennik Bałtycki”, 23 IV 1965.
Dziurok A., Gomułkowska stabilizacja (1957–1970) [w:] A. Dziurok, M. Gałęzowski, Ł. Kamiński, F. Musiał, Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918–1989, Warszawa 2010.
Fajger Z., Materiały źródłowe. Blok XI. „Wypatroszenie żuczka” [w:] Harcerstwo w służbie Rzeczypospolitej, red. Z. Fajger, Rzeszów 2021 („Teki edukacyjne IPN”).
„Głos Słupski”, 24–25 IV 1965.
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Hausner W., Działalność krakowskich drużyn harcerskich na tle ideowych, politycznych, metodyczno-programowych i organizacyjnych decyzji władz naczelnych Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1956–1980 [w:] Studia z dziejów harcerstwa 1944–1989, red. M. Wierzbicki, Warszawa 2009.
Hausner W., Wierzbicki M., Sto lat harcerstwa, Warszawa 2015.
Jasiński Ł., Sprawiedliwość i polityka. Działalność Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce 1945–1989, Gdańsk – Warszawa 2018.
Kiewicz A., Harcerstwo w Polsce Ludowej, Wrocław 2003.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2007.
Kozioł R., Harcerstwo w pytaniach i odpowiedziach, Leżajsk 2011.
Kuligowski Z., Radys B., Harcerstwo gdańskie 1945–1973. Szkic dziejów, sylwetki komendantów, kronika wydarzeń, Gdańsk 2015.
Leksykon harcerstwa, red. O. Fietkiewicz, Warszawa 1988.
Marszałek K., Dziedzictwo, którego nie można odrzucić. Próba interpretacji wybranych źródeł z lat 1918–2015 do dziejów Związku Harcerstwa Polskiego, Kraków 2016.
Mazur S., Wychowanie dla obronności kraju w Związku Harcerstwa Polskiego, Kraków 1990.
Na szlakach walki. Harcerski alert zwycięstwa, Warszawa 1965.
Pick D., Ponad żelazną kurtyną. Kontakty społeczne między PRL i RFN w okresie detente i stanu wojennego, Warszawa 2016.
Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939–1945, Warszawa 1964.
Rogoż M., Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty” (1958–1976), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2013, t. 11.
Spis powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Polska, Warszawa 1965.
Spis powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Woj. gdańskie. Część IIA, tablice powiatowe, Warszawa 1965.
Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław –Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1981.
Syrokomski J., Pierwszy Alert, „Harcerstwo. Miesięcznik Związku Harcerstwa Polskiego” 1972, nr 10/11.
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z późn. zm. (Dz.U. 2023, poz. 102).
Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa (Dz.U. 1947, nr 52, poz. 264).
Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 maja 1965 r. w sprawie ustalenia i ogłoszenia statutu stowarzyszenia wyższej użyteczności „Związek Harcerstwa Polskiego” (M.P. 1965, nr 28, poz. 155).
License
Copyright (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
