Język Polski
English
Faithful to the Republic of Poland Government in Exile: Sentence in the Case of the II Polish Corps Intelligence Branch Code-named “Lyceum”
Agnieszka Chrzanowska-Pietrzak
https://orcid.org/0009-0004-0176-515X
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 16 (2023), pages: 331–394
Publication date: 2023-12-29
https://doi.org/10.48261/PAIPN231616
PDF (Język Polski)
Abstract
The show trial of members of the intelligence network of the Polish II Corps in Italy codenamed “Liceum,” headed by Capt. Barbara Sadowska, and held before the Military District Court in Warsaw on 9–15 July 1947, was one of the most infamous in post-war Poland. It should be regarded as unique in terms of the history and significance of the network in the PoAK (post-Home Army organisations) underground, the investigation conducted, the disclosures made in prison, preparations for the trial, and the course of the trial itself.
This text portrays the history of the eastern intelligence service stemming from the structures of the Eastern Section of the Offensive Intelligence Department of the Union of Armed Struggle-Home Army Branch II Headquarters, its reorganisation from “WW-72” to the moment of subordination to the II Corps Staff and functioning under the code names “Port” and then “Lyceum”. Under discussion is the story of the liquidation of the “Lyceum” network and the disclosure of its structures and people in an MBP detention cell, the cynical operational game of the security service, and Barbara Sadowska’s struggle for the release of her subordinates and the integrity of the court trial.
Keywords
wywiad wschodni • „Pralnia II” • „Port” • „Liceum” • 2. Korpus Polski • ujawnienie • proces pokazowy • wyrok WSR w Warszawie • WSR • Wojskowy Sąd Rejonowy eastern intelligence • “Pralnia II” (Laundry) • “Port” • “Liceum” • Polish II Corps • disclosure • show trial • WSR (Wojskowe Sądy Rejonowe – Military regional courts) sentence in Warsaw • WSR • Military Regional Court
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 00231/154, t. 7; 00945/392; 0423/2770; 0423/2772; 0259/65; 0259/73, t. 1, 3, 4, 7; 01222/2813/J; 01224/1802; 01236/185/J; 01236/377/J; 01236/677/J; 01334/353; 809/2142; 932/6; 932/8; 944/112; 944/113; 944/121; 944/124; 944/190; 944/197; 944/198; 944/201; 944/202; 944/485; 1021/139; 1842/185; 2386/15259; 3440/85; 3547/262.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu: 024/2915.
Bechta M., Chrzanowska A., Działalność ekspozytur wywiadu wschodniego AK, DSZ i II Korpusu Polskiego – krypt. „Pralnia II”, „Port”, „Liceum” – w latach 1944–1946 [w:] W sieci. Powojenne polskie siatki wywiadowcze (AK-NIE-DSZ-WiN, PSZ) w latach 1944–1955, red. M. Bechta, Warszawa 2016.
Buczek R., Rozgrywka o dolary, Kielce 1991.
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego: AP 1182; AP 943.
Chrzanowska A., Sadowska Barbara [w:] Sylwetki kobiet-żołnierzy, t. 3, red. S. Grochowina, D. Kromp, Toruń 2012.
Chrzanowska-Pietrzak A., Mieczysław Sokołowski (1908–1946) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 5, red. K. Krajewski, Warszawa 2018.
Dubicki T., Suchcitz A., Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939–1945, t. 1, Warszawa 2009.
Dubicki T., Suchcitz A., Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939–1945, t. 2, Warszawa 2011.
„Dziennik Zachodni”, 11 VII 1947.
Dziewczyna z „Liceum”, Warszawa 2021.
Dziewczyna z „Liceum” w rękach bezpieki, Warszawa 2023.
„Głos Ludu”, 11 I 1947; 9 VII 1947; 10 VII 1947; 11 VII 1947; 12 VII 1947; 13 VII 1947.
Kpt. Barbara Sadowska – żołnierz niezłomny, https://dzieje.pl/wiadomosci/kpt-barbara-sadowska-zolnierz-niezlomny (dostęp 25 I 2023 r.).
Kpt. Henryk Żuk – najmłodszy oskarżony w procesie I Zarządu WiN, https://dzieje.pl/kpt-henryk-zuk-najmlodszy-oskarzony-w-procesie-i-zarzadu-win (dostęp 25 I 2023 r.).
Krajewski K., Na Ziemi Nowogródzkiej. „Nów” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej, Warszawa 1997.
Kunert A.K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. 1, Warszawa 1987.
Kunert A.K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. 2, Warszawa 1987.
„Kuźnica”, 31 XII 1946; 12 III 1947.
Marzec 1968 w dokumentach MSW, t. 2, cz. 2: Kronika wydarzeń, wstęp P. Tomasik, red. nauk. F. Dąbrowski, P. Gontarczyk, P. Tomasik, Warszawa 2015.
Musiał F., Kapitan Jan Kosowicz – żołnierz wyklęty, który oszukał bezpiekę, https://wiadomosci.wp.pl/kapitan-jan-kosowicz-zolnierz-wyklety-ktory-oszukal-bezpieke-6125756659529345a (dostęp 6 XI 2023 r.).
Musiał F., Procesy pokazowe jako forma represji. Rozprawy Zarządów Głównych WiN, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2006, nr 25.
Musiał F., Szeryf Janek, http://zhwin.pl/wp-content/uploads/2013/09/Szeryf-Janek.pdf (dostęp 6 XI 2023 r.).
Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa 1990.
Notacja nagrana ze Stanisławem Oleksiakiem przez Agnieszkę Chrzanowską i Konrada Starczewskiego, Wydział Notacji i Opracowań Multimedialnych BEN IPN, 2008 r.
Ostatni proces Armii Krajowej – 75. rocznica procesu „Liceum”, https://dzieje.pl/ostatni-proces-armii-krajowej-75-rocznica-procesu-liceum (dostęp 25 I 2023 r.).
Paszkiewicz L.B., Pamięć w nas trwa. Losy niezłomnej rodziny Waszczuków, Legnica 2019.
Paszkiewicz L.B., Wierni Testamentowi Polski Walczącej. Represje komunistyczne wobec członków ekspozytury wywiadowczej WiN (kryptonim „Liceum”), „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2017, nr 2.
Pleskot P., Twarze Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie (1946–1955), Warszawa 2022.
Pralnia „Onufrego”, Warszawa 2022.
Proces „Liceum”, Warszawa 2023.
Raport Barbary Sadowskiej [w:] H. Waszczuk-Bazylewska, Od WW-72 do „Liceum”, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 1.
Roman W., Szulc (Szlaski, Prawdzic-Szlaski) Janusz Feliks [w:] Polski słownik biograficzny, t. 49, Warszawa–Kraków 2013.
„Rzeczpospolita i Dziennik Gospodarczy”, 11 VII 1947.
Studium Polski Podziemnej w Londynie: KW1, 5663; TP2.
Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944–1956, Kraków–Wrocław 2005.
Waszczuk-Bazylewska H., Od WW-72 do „Liceum”, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 1.
Waszczuk H., Przeżycia jednej łączniczki [w:] Nasz los jak wiele innych… Wspomnienia więźniów politycznych okresu stalinowskiego, red. A. Dzięczkowski, Z. Żerański, Warszawa 2005.
Zbiory Jacka Czaputowicza: List Danuty Rewkiewicz do Haliny Włodarczyk, 23 VII 1947 r.
Żaryn J., „Taniec na linie nad przepaścią”. Organizacja Polska na wychodźstwie i jej łączność z krajem w latach 1945–1955, Warszawa 2011.
Żuk H., Na szachownicy życia. Wspomnienia kapitana Armii Krajowej „Onufrego”, Warszawa 1999.
„Życie Warszawy”, 10 VII 1947; 11 VII 1947.
License
Copyright (c) 2023 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
