Język Polski
English
“A Faceless File”: The Case of Sentry Kliś
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 16 (2023), pages: 59–76
Publication date: 2023-12-29
https://doi.org/10.48261/PAIPN231604
PDF (Język Polski)
Abstract
The article presents the fate of Karol Kliś – a sentry at the Security Office in Nowy Targ, killed in the spring of 1946 by members of the “Błyskawica” (Lightning) Partisan Group. Reconstructed on the basis of documentation from a personal file, this micro-history reveals the drama of an ordinary man consumed by the terror of ideology, the despotic system of an institution of total surveillance, and the brutal laws of war. The blank space left by the sentry’s photo, torn from the personal form of a UB officer becomes the starting point for the analysis. In light of the other documents filed in his personal file, this mark takes on special significance. It can be interpreted as a metaphor for the fate of a man, who, in losing his life, loses his ‘self-ness,’ is liquidated, and ‘disremembered’ by his institution. The missing body of Kliś becomes a ‘formal problem’ for the UB. Its consequence is the refusal to provide financial assistance to the sentry’s pregnant wife, who unsuccessfully tries to obtain a posthumous pension. The empty space where the photograph had been can thus also be read as a metaphor for family tragedy. Ultimately, the contents of Karol Kliś’ personal file prompt a broader anthropological reflection on the universal ruthlessness of combat rules, which define the category of ‘enemy’ based on the principle of moral particularism.
Keywords
Karol Kliś • antropologia • mikrohistoria • archiwum • Urząd Bezpieczeństwa • partyzantka antykomunistyczna • wojna • Podhale • Instytut Pamięci Narodowej Karol Kliś • anthropology • micro-history • archive • Security Office • anti-communist partisans • war • Podhale • Institute of National Remembrance
References
Antropologia donosu, red. J. Syrnyk, R. Klementowski, Wrocław 2017.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie: 06/1, t. 16; 023/2, t. 1; 057/1643; 0154/271; 683/3.
Baczko B., Jak wyjść z Terroru. Termidor i rewolucja, tłum. W. Dłuski, Gdańsk 2005.
Barthes R., Mit i znak. Eseje, tłum. W. Błońska, Warszawa 1970.
Barthes R., Światło obrazu. Uwagi o fotografii, tłum. J. Trznadel, Warszawa 1995.
Bloch M., Pochwała historii, tłum. W. Jedlicka, Warszawa 1962.
Golik D., Korkuć M., Józef Kuraś „Ogień” i zgrupowanie partyzanckie „Błyskawica”, Kraków 2017.
Golonka-Czajkowska M., Nikiel D., Rekonstrukcje – dekonstrukcje – przemilczenia. Dylematy antropologiczne wokół badań nad społecznymi wyobrażeniami o przeszłości [w:] Historia. Pamięć. Świadomość, red. A. Klarman, Wrocław–Warszawa 2021.
Hillman J., Miłość do wojny, tłum. J. Korpanty, Warszawa 2017.
Kenney P., Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, Warszawa 2015.
Korkuć M., Józef Kuraś „Ogień”. Podhalańska wojna 1939–1945, Kraków 2012.
Korkuć M., Zbrodnia pod Krościenkiem 2/3 maja 1946 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2015, nr 42.
Korkuć M., Zgrupowanie „Ognia”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 1–2.
Korkuć M., Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe oddziały partyzanckie w Krakowskiem (1944–1947), Kraków 2015.
Krupa A., „To–co–było”?. O doświadczaniu czasoprzestrzeni sfotografowanej, „INTERLINIE. Interdyscyplinarne Czasopismo Internetowe” 2021, nr 1.
Kwiek J., „Ogień” wobec mniejszości narodowych [w:] Wokół legendy „Ognia”. Opór przeciw zniewoleniu, red. R. Kowalski, Nowy Targ 2008.
Kwiek J., Zabójstwa ludności żydowskiej w Krakowskiem w latach 1945–1947. Fakty i mity, „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 44.
Łoziński Ł., Kontrowersje wokół Józefa Kurasia „Ognia” i jego podkomendnych. Narracje historyków oraz mieszkańców Podhala, „Rocznik Antropologii Historii” 2019, nr 12.
Łoziński Ł., The Activity of ‘Błyskawica’ Partisans on the Polish-Slovak Borderland. Of Spisz and Orawa in the Years 1945–1947, „Prace Etnograficzne” 2022, t. 50.
Majeriková-Molitoris M., Vojna po vojne. Severný Spiš a horná Orava v rokoch 1945–1947, Krakov 2013.
Molitoris L., Postoj Józefa Kuraša Ogňa ku slovenskej národnostnej menšine na Spiši a Orave v rokoch 1945–1947 [w:] Nepokojná hranica, red. M. Majeriková, Krakov 2010.
Niedźwiedź A., Małe historie. Fotografie domowe w kontekście antropologii wizualnej [w:] W krainie metarefleksji. Księga poświęcona profesorowi Czesławowi Robotyckiemu, red. J. Barański, M. Golonka-Czajkowska, A. Niedźwiedź, Kraków 2015.
Panz K., „Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć?”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947, „Zagłada Żydów” 2015, nr 11.
Ricoeur P., Czas i opowieść, t. 3: Czas opowiadany, tłum. U. Zbrzeźniak, Kraków 2008.
Ricoeur P., Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, oprac. S. Cichowicz, Warszawa 1975.
Sprzeczne narracje… Z historii powojennej Polski 1944–1989, red. R. Spałek, Warszawa 2020.
Syrnyk J., Antropologia „bezpieki”: dlaczego? [w:] W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk, A. Klarman, M. Mazur, E. Kłosek, Wrocław 2014.
Syrnyk J., Urząd Bezpieczeństwa w Wołowie (1945–1956), Wrocław 2010.
W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk, A. Klarman, M. Mazur, E. Kłosek, Wrocław 2014.
Welzer H., Sprawcy. Dlaczego zwykli ludzie dokonują masowych mordów, tłum. M. Kurkowska, Warszawa 2010.
Wójcik J., Oddział. Między AK i UB. Historia żołnierzy „Łazika”, Warszawa 2016.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków 2012.
License
Copyright (c) 2023 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
