Język Polski
English
Historia pewnej prowokacji. Sprawa Zofii Kuszyńskiej
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 11 (2018), strony: 139–166
Data publikacji: 2023-04-05
PDF
Abstrakt
Mianem „sprawy Zofii Kuszyńskiej” określane są działania aparatu represji i organów wymiaru sprawiedliwości prowadzone w latach 1951–1953 przeciwko grupie mieszkańców Wrocławia. Podejrzewano ich o przynależność do antykomunistycznej organizacji, za co na początku 1953 r. zostali skazani na kary od kilku lat więzienia po kary śmierci. Artykuł zawiera opis najpierw metod, którymi cywilny i wojskowy aparat bezpieczeństwa doprowadził do skazania oskarżonych, potem stopniowe wycofywanie się z kierowanych pod ich adresem zarzutów, uznanych za zupełnie fikcyjne, i wreszcie finał w postaci rehabilitacji skazanych – rozpoczętej już na przełomie 1953 i 1954 r. i ciągnącej się aż do lat dziewięćdziesiątych. Równie znaczący był polityczny aspekt sprawy Kuszyńskiej. Już w 1953 r. władze PRL uznały ją za sztandarowy wręcz przykład łamania „ludowej praworządności” i „wyrastania bezpieczeństwa ponad partię”. Przyniosło to po pierwsze ukaranie grupy wysokich funkcjonariuszy UBP na czele z szefem Departamentu Śledczego MBP Józefem Różańskim, a po drugie stopniowe emancypowanie się prokuratury w relacjach z aparatem bezpieczeństwa. W tym sensie sprawa Kuszyńskiej niosła krystalizację postaw peerelowskich elit urzędniczych i partyjnych w latach 1954–1956 oraz stała się dla nich pretekstem do działań, które oznaczały próbę kreowania nowych „tożsamości politycznych” i opierania ich na liberalizacyjnych trendach płynących z ZSRS po śmierci Stalina.
