Język Polski
English
Zanim powstało Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Refleksje o rozliczaniu przeszłości i traktowaniu akt w Polsce
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 13 (2020), strony: 15–58
Data publikacji: 2023-04-05
https://doi.org/10.48261/PAIPN201302
PDF
Abstrakt
W artykule omówiono kwestie związane z rozliczeniem komunistycznej przeszłości, próby wpisania tego procesu w polski system prawny oraz konsekwencje archiwalne tych dążeń. Wiele koncepcji dotyczących lustracji i dekomunizacji wiązało się bowiem z pomysłami wyodrębnienia archiwaliów niezbędnych do ich przeprowadzenia oraz zamierzeniami udostępniania obywatelom informacji zawartych w aktach organów bezpieczeństwa państwa. W tej sytuacji logika postępowania nakazywała najpierw zgromadzić materiały archiwalne (środki dowodowe) w odrębnej placówce, a następnie wykorzystać je do weryfikacji osób pełniących funkcje w aparacie władzy i partii komunistycznej oraz funkcjonariuszy i współpracowników organów bezpieczeństwa państwa, a także zapewnić wgląd w ich zawartość osobom prześladowanym oraz prowadzącym badania naukowe. W Polsce tak się jednak nie stało. Dwudziesta rocznica rozpoczęcia działalności przez Instytut Pamięci Narodowej stała się doskonałą okazją do odtworzenia wzajemnych relacji pomiędzy lustracją, dekomunizacją oraz pomysłami na budowę i prawne usytuowanie nowego archiwum z zasobem historycznym poszerzającym w istotny sposób bazę źródłową do badania dziejów Polski w XX w.
Słowa kluczowe
archiwum • dekomunizacja • lustracja • niszczenie akt • Instytut Pamięci Narodowej • organy bezpieczeństwa • Polska Zjednoczona Partia Robotnicza • rozliczenie komunizmu • służby specjalne • udostępnianie akt archive • decommunization • ustration • lustration • destroying files • Institute of National Remembrance • security organs • Polish United Workers’ Party • settling of accounts with communism • secret services • provision of files
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Perzyna, Marta Polańska-Bergman, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – aspekty prawne funkcjonowania i udostępniania materiałów archiwalnych w latach 2000–2007 , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 1 (2008)
- Paweł Perzyna, Kształtowanie zasobu archiwalnego i specyfika działalności Wydziału „C” Komendy Miejskiej MO w Łodzi do 1975 r. , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 4 (2011)
- Paweł Perzyna, Problematyka rozpoznania struktury zasobu i zespołowości akt cywilnych organów bezpieczeństwa oraz ich informatycznego opisu , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 2 (2009)
