Życie i śmierć Żydów z Zachodniego Wołynia (1921–1945)

Timothy Snyder

Tom 25 Nr 1 (2015)

ISSN:

1427-7476

eISSN:

2957-1723

Dział: Varia

Życie i śmierć Żydów z Zachodniego Wołynia (1921–1945)

Timothy Snyder

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 25 Nr 1 (2015), strony: 243-275

Data publikacji: 2015-06-30

PDF

Abstrakt

The Life and Death of Western Volhynian Jewry, 1921–1945 This article presents the characteristics of the Jewish population living in Western Volhynia in the times of the Second Republic of Poland and during the Second World War. Polish interwar authorities enabled the Jewish communities to follow their traditional pattern of life. With time, however, Zionism and especially communism were becoming increasingly popular among the Volhynian Jews. In 1937, the Jewish community accounted for about 10 percent of the region’ s inhabitants and was outnumbered by the Ukrainian minority. Jews dominated in trade and skilled crafts and constituted half of the urban population. After 17 September 1939, Volhynia found itself under Soviet occupation. Initially, the Red Army was welcome, as the Soviet terror was mostly directed against the Polish population. Due to aggressive sovietisation, however, the Jews of Volhynia lost any illusions as to the possibility of achieving autonomy, realizing that they had simply become citizens of a totalitarian state. Their situation deteriorated dramatically in June 1941 following the German invasion of Russia. In accordance with Nazi ideology, the local Jews were to be exterminated in the Holocaust. In June and July 1941 alone, approximately 12 000 Jews were murdered by the Germans on the front lines of the war, in the autumn – 20 000 more. The collaborating Ukrainian police forces helped the German occupiers in inflicting terror. The Germans began to set up ghettos at the end of 1941, only to start their liquidation several months later. Jews were murdered on a massive scale in the so-called death pits near their homes. Most of the Volhynian Jews lost their lives during the war. Only a few managed to escape or found shelter among Poles or Ukrainians. Some decided to join partisan groups (mostly communist), who conducted their operations in the extremely difficult conditions of German occupation, Soviet counter-offensive and ethnic civil war in Volhynia.

Słowa kluczowe

Wołyń, • Żydzi, • II Rzeczpospolita, • II wojna światowa, • getto, • komunizm Volhynia, • Jews, • the Second Republic of Poland, World War Two, • ghetto, • communism

Bibliografia

- E. Bergman, Gates of Heaven, „Polin. Studies in Polish Jewry” 2001, t. 14: Jews in the Polish Borderlands, red. A. Polonsky, s. 358–374

- W. Mędrzecki, Przemiany cywilizacyjne i socjotopograficzne miast województwa wołyńskiego 1921–1939, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1995, nr 1, s. 107-113

- I.M. Ta-Shma, On the History of Jews in Twelfth- and Thirteenth- Century Poland, „Polin. Studies in Polish Jewry” 1997, t. 10, red. A. Polonsky, s. 287–317

- S. Spektor, Żydzi wołyńscy w Polsce międzywojennej i w okresie II wojny światowej (1920–1944) [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772–1999, red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999, s. 566–578

- M.J. Rosman, The Lords’ Jews. Magnate-Jewish Relations in the Polish-Lithuanian Commonwealth during the Eighteenth Century, Cambridge 1990, s. 1–22

- J. Goldberg, The Changes in the Attitude of Polish Society toward the Jews in the Eighteenth Century [w:] From Shtetl to Socialism, red. A. Polonsky, London 1993, s. 35–56

- G.D. Hundert, Some Basic Characteristics of the Jewish Experience in Poland [w:] From Shtetl to Socialism, red. A. Polonsky, London 1993, s. 19–25

- S. Wittmayer Baron, A Social and Religious History of the Jews, t. 16: Late Middle Ages and Era of European Expansion, 1200–1650; Poland-Lithuania, 1500–1650, New York 1976

- B. Nathans, Beyond the Pale. The Jewish Encounter with Late Imperial Russia, Berkeley 2002

- R.M. Shapiro, Jewish Self-Government in Poland. Lodz, 1914–1939 Columbia University 1987

- M. Rosman, In Praise of the Baal Shem Tov. A User’s Guide to the Editions of Shivhei haBesht, „Polin. Studies in Polish Jewry” 1997, t. 10, red. A. Polonsky, s. 189–192

- J. Żyndul, Państwo w państwie? Autonomia narodowo-kulturalna w Europie Środkowowschodniej w XX wieku, Warszawa 2000

- S. Mauersberg, Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław 1968

- S. Stampfer, Hasidic Yeshivot in Inter-war Poland, „Polin. Studies in Polish Jewry” 1998, t. 11: Aspects and Experiences of Religion, red. A. Polonsky, s. 3–24

- J. Tomaszewski, Walka polityczna wewnątrz gmin żydowskich w latach trzydziestych w świetle interpelacji poselskich, „Biuletyn Żydowskiego Instytut Historycznego” 1973, nr 1, s. 85–110

- J.S. Kopstein, J. Wittenberg, Who Voted Communist? Reconsidering the Social Bases of Radicalism in Interwar Poland, „Slavic Review” 2003, nr 1, s. 87–109

- A. Wiślicki, Wacław Wiślicki – działacz polityczny, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1991, nr 2, s. 73–85

- A. Ajnenkiel, Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów Polski 1926–1939, Warszawa 1980

- G.C. Bacon, The Politics of Tradition. Agudat Yisrael in Poland, 1916–1939, Jerusalem 1996

- J. Tomaszewski, The Civil Rights of Jews in Poland, 1918–1939, „Polin. Studies in Polish Jewry” 1995, t. 8: Jews and Independent Poland, 1918–1939, red. A. Polonsky, E. Mendelsohn, J. Tomaszewski, s. 115–127

- A. Paczkowski, Od sfałszowanego zwycięstwa do prawdziwej klęski. Szkice do portretu PRL, Kraków 1999

- T. Snyder, Sketches from a Secret War. A Polish Artist’s Mission to Liberate Soviet Union, New Haven 2005

- H. Abramson, A Prayer for the Government. Ukrainians and Jews in Revolutionary Times, 1917–1920, Cambridge 1999

- J. Żyndul, Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935–1937, Warszawa 1994

- J. Stobniak-Smogorzewska, Kresowe osadnictwo wojskowe, 1920–1945, Warszawa 2003

-M. Wierzbicki, Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim. Stosunki polsko- żydowskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką (1939–1941), Warszawa 2007

- R. Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003

- A. Żbikowski, Konflikty narodowościowe na polskich Kresach Wschodnich (1939–1941) w relacjach żydowskich bieżeńców [w:] Tygiel narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej 1939–1953, red. K. Jasiewicz, Warszawa 2002, s. 409–427

- J. Tomaszewski, Preludium zagłady. Wygnanie Żydów polskich z Niemiec w 1938 r., Warszawa 1998

- V.O. Lumans, A Reassessment of Volksdeutsche and Jews in the Volhynia-Galicia-Narew Resettlement [w:] The Impact of Nazism. New Perspectives on the Third Reich and its Legacy, red. A.E. Steinweis, D.E. Rogers, Lincoln 2003, s. 85–100

- G. Motyka, R. Wnuk, Żydzi w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1939–1941 [w:] Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1772–1999), red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999, s. 579–590

- K. Jasiewicz, Pierwsi po diable. Elity sowieckie w okupowanej Polsce 1939–1941 (Białostocczyzna, Nowogródczyzna, Polesie, Wileńszczyzna), Warszawa 2001

- A. Żbikowski, Lokalne pogromy Żydów w czerwcu i lipcu 1941 r. na wschodnich rubieżach II Rzeczypospolitej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1992, nr 2–3 (162–163), s. 3–18

- G. Kostyrczenko, Tajnaja politika Stalina. Włast´ i antisiemitizm, Moskwa 2001

- T. Martin, Affirmative Action Empire. Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939, Ithaca 2001

- B.C. Pinchuk, Shtetl Jews Under Soviet Rule. Eastern Poland on the Eve of the Holocaust, Oxford 1990

- B. Dmytryshyn, Moscow and the Ukraine, 1918–1953. A Study of Russian Bolshevik Nationality Policy, New York 1956

- S.M. Schwartz, Jews in the Soviet Union, Syracuse 1972

- W. Zołotariow, Naczalnyćkyj skład NKWS USRS u seredyni 30-ch rr., „Z Archiwiw WUCzK-GPU-NKWD-KGB” 2001, nr 2, s. 326–331.

- N. Pietrow, K. Skorkin, Kto rukowodił NKWD 1934–1941, Moskwa 1999

- A. Gurjanow, Polskije spiecpieriesielency w SSSR w 1940–1941 [w:] Riepriessii protiw polakow i polskich grażdan, Moskwa 1997, s. 114-134

J.T. Gross, Revolution from Abroad. The Soviet Conquest of Poland’s Western Ukraine and Western Belorussia, Princeton 2002

- A Survivor, The Nazi Horrors in Wiśniowec [w:] Vishnivits: Sefer zikaron li-kedoshe Vishnivits she-nispu be-sho’ath ha-natsim, red. H. Rabin, Tel Aviv 1979, s. 311–325

- A. Rossino, Hitler Strikes Poland. Blitzkrieg, Ideology, and Atrocity, Lawrence 2003

- Ch.R. Browning, The Origins of the Final Solution. The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942, Lincoln–Jerusalem 2004

- K.C. Berkhoff, Harvest of Despair. Life and Death in Ukraine Under Nazi Rule, Cambridge 2004

- R. Hilberg, The Destruction of the European Jews, New York 1978

- C. Gerlach, Krieg, Ernährung, Völkermord. Forschungen zur deutschen Vernichtungspolitik im Zweiten Weltkrieg, Hamburg 1998

- S. Spector, The Holocaust of Volhynian Jews 1941–1944, Jerusalem 1990

- D. Abramovitsch, Khurbm un Vidershtand [w:] Pinkes Biten: Der Oyfkum un Untergang fun a Yidisher Kehile, red. D. Abramovitsch, M.V. Bernshtayn, Buenos Aires 1954, s. 323–324

- G. Aly, Hitler’s Volksstaat. Raub, Rassenkrieg und nationaler Sozialismus, Frankfurt am Main 2005

- S. Spector, The Jews of Volhynia and their Reaction to Extermination [w:] Jewish Resistance to the Holocaust, red. M.R. Marrus, Westport 1989, s. 159–186

- J. Armstrong, Ukrainian Nationalism. 1939–1945, New York 1963

- J.P. Himka, Ukrainian Collaboration in the Extermination of the Jews During the Second World War. Sorting Out the Long-Term and Conjunctural Factors [w:] The Fate of the European Jews, 1939–1945. Continuity or Contingency?, red. J. Frankel, New York 1997, s. 170–189

- D. Pohl, Russians, Ukrainians, and German Occupation Policy 1941–43 [w:] Culture, Nation, and Identity. The Ukrainian-Russian Encounter, 1600–1945, red. A. Kappeler, Z. Kohut, F. Sysyn, M.von Hagen, Edmonton 2003, s. 277–297

- M. Vaysberg, Life and Destruction of the Jews in Dubno [w:] Y. Adini, Dubno. Sefer zikaron, Tel Aviv 1966, s. 698–705

- C. Browning, Nazi Policy, Jewish Workers, German Killers, Cambridge 2000

- S. Pallavicini, The Liquidation of the Jews of Polesie, 1941–1942, praca doktorska (mps), Macquarie University, Sydney 2001

- R. Hilberg, Perpetrators Victims Bystanders, New York 1992

- S. Wroński, M. Zwolakowa, Polacy i Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971

- A.P. Brynśkyj, Po toj bik frontu, t. 1–2, Kyiw 1976–1978

- M. Grynberg, Księga sprawiedliwych, Warszawa 1993

- Y. Arad, Jewish Family Camps in the Forests. An Original Means of Rescue [w:] Rescue Attempts During the Holocaust, red. I. Gutman, Jerusalem 1977, s. 234–245

- S. Jelisawietskij, Połwieka zabwienija, Kijew 1998

- A. Weiner, Making Sense of War. The Second World War and the Fate of the Bolshevik Revolution, Princeton 2001

- M. Altshuler, Jewish Warfare and the Participation of Jews in Combat in the Soviet Union as Reflected in Soviet and Western Historiography [w:] Bitter Legacy. Confronting the Holocaust in the USSR, red. Z. Gitelman, Bloomington 1997, s. 151–166

- T. Snyder, The Reconstruction of Nations. Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999, New Haven 2003, s. 154–216

Inne teksty tego samego autora

Władysław Bułhak, Timothy Snyder, [Recenzja] Timothy Snyder, Rekonstrukcja narodów. Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569–1999, Pogranicze, Sejny 2006, ss. 333 (The Reconstruction of Nations. Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus 1569–1999, Yale University Press, New Haven – London 2003, ss. XV+367). , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 11 Nr 1 (2007)

Jak cytować

Snyder, T. (2015). Życie i śmierć Żydów z Zachodniego Wołynia (1921–1945). Pamięć I Sprawiedliwość, 25(1), 243–275. Pobrano z https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/237

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.