Prawne i etyczne problemy wykorzystania archiwaliów XX wieku w badaniach historycznych
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 17 (2024), strony: 181-194
Data publikacji: 2024-12-30

Abstrakt
W artykule omówiono problemy etyczne związane z prowadzeniem badań nad historią najnowszą oraz wskazano podstawowe akty prawne kształtujące zasady udostępniania i wykorzystywania materiałów zgromadzonych w archiwach. Dokonano analizy zapisów Ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach oraz Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej, a także innych aktów wpływających na dostęp do archiwaliów. Ograniczenia w tej materii wynikają m.in. z istnienia materiałów, których udostępniane jest możliwe po upływie określonego czasu. Należą do nich akta metrykalne i notarialne czy dokumentacja medyczna, sądowa bądź pracownicza. Istotnym elementem warunkującym wykorzystanie akt jest też prawo do ochrony danych osobowych i dóbr osobistych. Ważne dla niniejszych rozważań są także akta przechowywane w archiwach wyodrębnionych i objęte prawodawstwem o ochronie informacji niejawnych. Z kolei etykę badań nad historią najnowszą kształtuje wiele czynników: umiejętności związane z warsztatem naukowym, wybór problematyki dociekań, postawa wobec badanych postaci historycznych czy wydarzeń, zapisy prawne. Analiza przeszłości potraktowana jako próba jej zrozumienia prowadzi do ciągłego poszukiwania nowych źródeł umożliwiających modyfikację znanych tez historiograficznych. Wiedzę o historii można więc traktować jako formę ciągłej dyskusji na jej temat, ewoluującej w wyniku nowych ustaleń badawczych.
Słowa kluczowe
prawo archiwalne • udostępnianie • ograniczenia dostępu • informacje niejawne • kodeks cywilny • akta osobowe • metodologia historii • historia najnowsza • warsztat badawczy historyka • etyka zawodowa • dobra osobiste archival law • access • access restrictions • classified information • civil code • personal file • historical methodology • contemporary history • historian’s research methods • professional ethics • personal rights
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.