Język Polski
English
Władysław Anders. Pamięć i polityka
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 17 (2024), strony: 217-232
Data publikacji: 2024-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN241713
PDF
Abstrakt
Generał Władysław Anders w opinii Polaków uosabia najlepsze wartości bohaterstwa i patriotyzmu oraz oddania sprawom ojczyzny. To twórca Armii Polskiej w ZSRS, dowódca 2. Korpusu Polskiego, zwycięzca w bitwach o Monte Cassino i Ankonę. Po wojnie był niekwestionowanym przywódcą polskiego uchodźstwa politycznego. Za swoją zdecydowanie antykomunistyczną postawę po wojnie przez blisko pół wieku był zaciekle atakowany przez władze w Warszawie. W artykule omówiono najważniejsze przykłady takich jawnych i skrytych działań podejmowanych za życia generała i po jego śmierci. Wśród nich były ataki propagandowe w publikacjach, prasie i w przestrzeni publicznej, pomówienia o zdradę, sprzeniewierzenie finansów, a nawet o przyczynienie się do śmierci gen. Władysława Sikorskiego. Jakiekolwiek głosy sprzeciwu albo tylko obrony dobrego imienia i osoby Andersa tłumiła wszechwładna cenzura. Równoległe tajne działania prowadziła bezpieka, która próbowała dotrzeć do otoczenia generała i wpływać na jego postawę. W drugiej części tekstu podjęto próbę odpowiedzi, w jakim stopniu czy też w jakim obszarze opisane wyżej działania wpłynęły na zmianę świadomości i pamięci zbiorowej Polaków.
Słowa kluczowe
Władysław Anders • Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie • Monte Cassino • organy bezpieczeństwa PRL • propaganda • cenzura • pamięć zbiorowa • pamięć historyczna • badania opinii publicznej Władysław Anders • Polish Armed Forces in the West • Monte Cassino • PRL security organs • propaganda • censorship • collective memory • historical memory • public opinion surveys
Bibliografia
Anders i jego sztabowcy pozbawieni obywatelstwa polskiego, „Trybuna Robotnicza”, 28 IX 1946.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 01168/397.
Arski S., Pasażerowie martwej wizy, Warszawa 1954.
Augé M., Formy zapomnienia, Kraków 2009.
Badania nad świadomością historyczną w Polsce współczesnej, red. N. Assorodobraj, „Kwartalnik Historyczny” 1965, z. 3.
Chmielewska K., Molisak A., Słowo od redaktorek [w:] Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci, red. K. Chmielewska, A. Molisak, Warszawa 2017.
Czapski J., Na nieludzkiej ziemi, Warszawa 1990.
Czarna księga cenzury PRL, t. 1–2, oprac. T. Strzyżewski, Londyn 1977.
Dziennik czynności gen. Władysława Andersa 1941–1945, oprac. B. Polak, Koszalin 1998.
Encyklopedia II wojny światowej, red. K. Sobczak, Warszawa 1975.
Friszke A., Przystosowanie i opór. Studia z dziejów PRL, Warszawa 2008.
Generał Władysław Anders (1892–1970) w świetle dokumentów i publicystyki. Materiały źródłowe i bibliografia, red. N. Bujniewicz, I. Sawicka, Warszawa 2007.
Grabiec M., Kariera barona Andersona, b.m.w. [1946].
Herling-Grudziński G., Inny świat, Warszawa 1990.
Klimkowski J., Byłem adiutantem gen. Andersa, Warszawa 1959.
Klimkowski J., Katastrofa w Gibraltarze. Kulisy śmierci generała Sikorskiego, Warszawa 1965.
Komorowski K., Bitwa o Warszawę ’44. Militarne aspekty Powstania Warszawskiego, Warszawa 2004.
Kunert A.K., Rzeczpospolita Walcząca. Powstanie Warszawskie 1944, Warszawa 1994.
Kwiatkowski P.T., Nijakowski L.M., Szacka B., Szpociński A., Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk –Warszawa 2010.
Les Lieux de mémorie, t. 1, red. P. Nora, Paris 1987, s. 35.
Lipiec J., Tradycje orężne a świadomość i kultura historyczna współczesnych Polaków, Warszawa 1990.
Lipiec J., Maciuk S., Tradycje drugiej wojny światowej we współczesnej świadomości Polaków, Warszawa 1986.
Main I., Trudne świętowanie. Konflikty wokół obchodów świąt państwowych i kościelnych w Lublinie (1944–1989), Warszawa 2004.
Nijakowski L.M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa 2008.
Olczyk E., Druga wojna światowa w świadomości współczesnych Polaków, „Kultura i Społeczeństwo” 1975, nr 2–3.
Olczyk E., Druga wojna światowa w świadomości współczesnych Polaków, Warszawa 1978.
Olczyk E., Staciwa C., Stosunek młodzieży do tradycji bojowych, obronności kraju i służby wojskowej, Warszawa 1971.
Polak B., Polak M., „Wybitnie wroga jednostka”. Komuniści przeciwko generałowi Władysławowi Andersowi 1943–1970. Wybór dokumentów, Leszno 2008.
„Politycznie obcy!”. Żołnierze Wojska Polskiego w zainteresowaniu komunistycznego aparatu represji i propagandy w latach 1944–1956, red. B. Polak, P. Skubisz, Szczecin 2011.
Polska emigracja polityczna. Informator, Warszawa 1962 (reprint: Warszawa 2004).
Sawicki J.Z., Bitwa o prawdę. Historia zmagań o pamięć Powstania Warszawskiego 1944–1989, Warszawa 2005.
Sawicki J.Z., Krzywińska K., Szuflady pamięci, Lublin 2014.
Sidor K., W niewoli u Andersa, Rzym 1947.
Słowniczek polityczny dla żołnierzy, b.m.w. 1945 (seria „Biblioteczka Żołnierza”).
Słowniczek polityczny dla żołnierzy. Wydanie drugie uzupełnione i rozszerzone, b.m.w. [1945].
Sołżenicyn A., Archipelag GUŁag 1918–1956, Poznań 2022.
Sprawozdanie z pierwszego etapu badań ankietowych na temat: Efektywność kampanii propagandowej w związku z XX rocznicą powstania LWP, oprac. ppłk mgr S. Maciuk, ppłk dr L. Wojtasik, Warszawa 1973.
Strumph-Wojtkiewicz S., Rozpoznanie czyli Oficerski pitaval, Warszawa 1979.
Strumph-Wojtkiewicz S., Wbrew rozkazowi. Wspomnienia oficera prasowego 1939–1945, Warszawa 1961.
Szacka B., Pamięć zbiorowa i perspektywa pojednania [w:] Pamięć zbiorowa, pojednanie i stosunki międzynarodowe, red. N. Maslowski, A. Szeptycki, Warszawa 2020.
Szacka B., Powstanie Warszawskie w pamięci społecznej okresu PRL [w:] Powstanie Warszawskie z perspektywy półwiecza. Studia i materiały z sesji naukowej na Zamku Królewskim w Warszawie (14–15 czerwca 1994), Warszawa 1995.
Szlaki nadziei. Odyseja wolności, https://szlakinadziei.ipn.gov.pl/sn/o-projekcie/90280,Szlaki-Nadziei-Odyseja-Wolnosci.html, dostęp 20 XII 2023 r.
Tarka K., Kryptonim „Watażka”. Rozpracowanie operacyjne gen. Władysława Andersa przez wywiad PRL [w:] Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008.
Tarka K., Na emigracji i w kraju, Łomianki 2015.
Uchwała Senatu Rzeczypospolitej z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie ogłoszenia roku 2007 Rokiem Generała Władysława Andersa, http://ww2.senat.pl/k6/dok/uch/024/295uch.pdf, dostęp 25 IV 2023 r.
Welzer H., Collateral damage of history education: National Socialism and the Holocaust in Germany family memory, social research, „An International Quarterly of the Social Sciences” 2008, t. 75, nr 1.
Wodzireje i maczkowcy. Z profesorem Andrzejem Paczkowskim rozmawia Piotr Lipiński, „Gazeta Wyborcza”, 1 II 1996.
Z demokracją Polską przeciw reakcji i pogromom, druk ulotny Stowarzyszenia „Polonia”, New York [1946]. Zbiory Jacka Zygmunta Sawickiego
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
